ثَوْبان بن بُجدُد ، محدّث و از صحابیان پیامبر اکرم .

کنیة ثوبان ابوعبداللّه بود. برخی او را اهل سِراة (مکانی

بین مکه و یمن ) و برخی اهل حِمیَر دانسته اند (ابن عبدالبَرّ،

ج 1، ص 218؛ ابن عساکر، ج 11، ص 168). نام پدرش را بُجْدُد و نیز جَحْدَر ثبت کرده اند (ابن عساکر، ج 11، ص 166؛ ابن اثیر، ج 1، ص 249؛ ابن حَجَر عَسقَلانی ، 1415، ج 1، ص 573؛ صنعانی ، ج 1، ص 124). اما زرکلی (ج 2، ص 102) یجدد ذکر کرده است . پیامبر اکرم او را خرید و سپس آزاد کرد و او را در بازگشت به دیار خود یا ماندن نزد پیامبر مختار کرد. ثوبان نزد پیامبر ماند و تا هنگام رحلت پیامبر پیوسته در رکاب ایشان بود (ابن اثیر، همانجا). وی پس از رحلت پیامبر به شام رفت . مدتی در رَمْلَه و مصر به سر برد و سرانجام در حِمْص اقامت گزید. او در 44، و به نقلی در 54، در زمان خلافت معاویه ، در همان شهر درگذشت (ابن حبان ، ج 3، ص 48؛ ابن عبدالبرّ، همانجا؛ ابن عساکر، ج 11، ص 169؛ ابن اثیر، همانجا؛ ابن حجر عسقلانی ، ج 1، ص 204).

ثوبان از پیامبر 128 حدیث نقل کرده (زرکلی ، همانجا)

و جماعتی از تابعین ، مانند شدّادبن أوس انصاری ، جُبَیْربن نُفَیْر حَضْرَمی ، ابوادریس خَولانی ، ابوسلام أسود حبشی و ابواسماء رَحْبی ، از او روایت کرده اند (ابن عبدالبرّ، همانجا؛ ابن عساکر، ج 11، ص 166؛ ابن اثیر، همانجا). بخاری و مسلم و دیگر مشایخ بزرگِ حدیث نیز در نوشته های خود، احادیثی از وی نقل کرده اند (ابن کثیر، ج 4، ص 621). ابونُعَیم اصفهانی (متوفی 430؛ ج 1، ص 180ـ183) او را از عارفان اهل بصیرت دانسته است .

---

منابع :
(1) ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة ، قاهره 1280ـ1286، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(2) ابن حبان ، کتاب الثقات ، حیدرآباد دکن 1393ـ1403/ 1973ـ1983، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
ابن حجر عسقلانی ، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة ، مصر 1328، چاپ

(3) افست بیروت ( بی تا. ) ؛
همو، کتاب تهذیب التهذیب ، چاپ صدقی

(4) جمیل عطار، بیروت 1415/ 1995؛
ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی

(5) معرفة الاصحاب ، چاپ علی محمد بجاوی ، قاهره ( 1380/ 1960 ) ؛
ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق ، چاپ علی شیری ، بیروت 1415ـ

(6) 1421/ 1995ـ2000؛
ابن کثیر، السیرة النبویة ، چاپ مصطفی

(7) عبدالواحد، قاهره 1383ـ1386/ 1964ـ1966، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(8) احمدبن عبداللّه ابونعیم ، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء ، بیروت 1387/ 1967؛
(9) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1999؛
(10) محمدبن اسماعیل صنعانی ، سُبُل السلام : شرح بلوغ المرام من جمع ادلة الاحکام ، چاپ فواز احمد زمرلی و ابراهیم محمد جمل ، بیروت 1414/1994.

/ معصومه اسماعیلی /