responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4241

 

ثعلبة بن حاطِب انصاری ، صحابی پیامبر، که در غزوة بدر و احد شرکت داشت (ابن سعد، ج 3، قسم 2، ص 32؛ ابن عبدالبرّ، ج 1، ص 210). تاریخ تولد و وفات وی معلوم نیست . برخی وفاتش را در زمان خلافت عمر و برخی دیگر در دورة عثمان ذکر کرده اند ( رجوع کنید به طبری ، ج 10، ص 190؛ ابن عبدالبرّ، همانجا؛ طوسی ، ص 11؛ ابن اثیر، ج 1، ص 237).

به نوشتة مفسران ، آیات 75 و 76 سورة توبه در شأن وی نازل شده است ( رجوع کنید به طبری ؛ طبرسی ، ذیل همین آیه ها). ثعلبه بارها از پیامبر خواسته بود تا برای افزونی ثروتش دعا کند، اما

پیامبر امتناع می کرد تا اینکه ثعلبه با پیامبر پیمان بست که اگر خداوند مالی نصیبش کند، حق فقیران و مستمندان را بپردازد. پیامبر دعا کرد و گوسفندان ثعلبه زیاد شد تا آنجا که وی ناگزیر برای نگهداری آنها به خارج از مدینه منتقل شد، ازاین رو دیگر نتوانست در نماز جماعت شرکت کند و تنها در نماز جمعه حاضر می شد، اما به مرور زمان آن را نیز ترک کرد. با نزول آیة 103 سورة توبه و واجب شدن زکات ، پیامبر دو تن را برای گرفتن زکات نزد ثعلبه فرستاد، اما وی از پرداخت آن خودداری کرد و آن را جزیه دانست . این امر سبب آزردگی رسول خدا شد، در این هنگام آیات مذکور نازل شدند. ثعلبه چون شنید که در بارة او آیه نازل شده است ، با صدقات نزد پیامبر رفت ، اما آن حضرت صدقه اش را نپذیرفت و فرمود که خداوند مرا از پذیرش صدقه از تو منع کرده است . نقل شده است که ثعلبه ، پس از وفات پیامبر، زکات اموالش را نزد خلفا برد، آنان به پیروی از پیامبر زکات او را نپذیرفتند (طبری ، همانجا؛ طبرسی ، ج 5، ص 81 ـ82)، ازاین رو قَتادة بن دِعامه (محدّث نامدار قرن دوم ) و سعیدبن جُبَیر (فقیه تابعی ، اواخر قرن اول )، ثعلبه را «مانع الصدقه » خوانده اند. مقریزی (ج 1، ص 453، 480، 482) ثعلبه و چهار تن دیگر را از اصحاب مسجد ضِرار و در زمرة منافقان ذکر کرده است .


منابع :
(1) ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة ، قاهره 1280ـ1286، چاپ افست بیروت ، ( بی تا. ) ؛
(2) ابن سعد (لیدن )؛
(3) ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب ، چاپ علی محمد بجاوی ، قاهره ( 1380/ 1960 ) ؛
(4) طبرسی ؛
(5) طبری ، جامع ؛
(6) محمدبن حسن طوسی ، رجال الطوسی ، نجف 1380/ 1961؛
(7) احمدبن علی مقریزی ، امتاع الاسماع ، ج 1، چاپ محمودمحمد شاکر، ( قاهره ) : لجنة التألیف و الترجمة و النشر، ( بی تا. ) .

/ لیلی کریمیان /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4241
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست