responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4158

 

تیره بولی (یا تیرِه بولو) ، شهری در ساحل دریای سیاه

در ترکیه ، واقع در استان (ایل ) گیرسون ، نیز مرکز یک شهرستان (ایلچه ). این شهر در هشتاد کیلومتری غرب طرابزون در َ01 ْ41 عرض شمالی و َ49 ْ38 طول شرقی قرار دارد.

تیره بولی ــ که در اصل از مستعمرات میلتوس در قرن هفتم پیش از میلاد بوده و در آن زمان تریپولیس خوانده می شده ــ به دلیل بی حفاظ بودن بندر و دشواری دسترسی مناطق داخلی به آن و نیز به دلیل دامنه های شیبدار وادی هَرشیت (فیلابونیتِس قدیم )، اهمیت کمی داشته است . تیره بولی از 600/1204 ملک شخصی کومننوسهای بزرگ ، فرمانروایان طرابزون ، بود. کلاویخو (ص 123) از این شهر یاد کرده است . به هنگام فتح طرابزون در 865/1461، سلطان محمد فاتح تیره بولی را تصرف کرد. این شهر ــ که پس از تصرف عثمانی ، در اسناد، دریبولی نامیده شد ــ جزو ناحیة کورتون گردید و قبیلة ترکمن چِپْنی ــ که از قرن هفتم /چهاردهم به بعد پسکرانة تیره بولی را اشغال کرده بودند ــ در آن ساکن شدند. سرشماری 891/1486 (باشباقانلق قاپوسی ( ؟ ) ، تاپو تحریر، ش 828، ص 592) از وجود 67 خانوادة مسیحی (و پنج بیوه ) در قلعة تیره بولی خبر می دهد اما از وجود خانواده ای مسلمان سخن نمی گوید. در 921/1515 (همان ، ش 52، ص 609ـ613) 211 خانوادة قدیمیتر مسیحی و شصت خانوادة جدید (به اضافة شش فرد مجرد و چهار بیوه ) و چهار خانوادة مسلمان در آنجا زندگی می کردند اما در پسکرانه ، روستاهای مسیحی نشین وجود نداشت . در 961/1553 (همان ، ش 288) 320 خانوادة مسیحی و پانزده خانوادة مسلمان ساکنِ آنجا بود. تورنفور (1113/ 1701) آن را دهکده خوانده است . در اوایل قرن سیزدهم / آغاز قرن نوزدهم ، که منازعات محلی رؤسای جزء منطقه را تکه تکه کرده بود، ظاهراً تیره بولی مقرّ یکی از اعیان بوده است . جمعیت تیره بولی در 1250/1834، طبق برآورد همیلتون ، چهارصد خانوادة مسلمان و صد خانوادة

مسیحی (ج 1، ص 253ـ257) و در 1262/1846، طبق تخمین امر دو ال ، 450 خانوادة مسلمان و 150 خانوادة مسیحی بوده است (1859). کوئینه از 000 ، 8 تن جمعیت (600 ، 5 مسلمان ، 000 ، 2 یونانی ارتدوکس و 400 ارمنی گریگوری ) در اوایل دهة 1890/ ح 1307ـ 1318 خبر می دهد (ج 1، ص 53). شهر در آن زمان هشت مسجد، دو کلیسای یونانی و یک کلیسای ارمنی ، 350 دکه و دکان ، دو خان (کاروانسرا) و یک حمام (همان ، ج 1، ص 54 ـ 55) داشت . این منطقه به طور متوسط 000 ، 5 تُن میوة مغزدار تولید می کرد. در 1334/1916، در جنگ جهانی اول ، پیشروی ارتش روسیه تا ساحل راست رود هَرشیت موجب فرار مسلمانان منطقه شد. ساکنان یونانی هم در سوم صفر 1335/29 نوامبر 1916 به شابین قره حصار (قره حصار شرقی ) تبعید شدند. در سرشماری 1305ش /1927، فقط 375 ، 3 تن ساکن تیره بولی بودند و جمعیت شهر تنها در 1359ـ1369ش / دهة 1980 از میزان جمعیت در 1332/ 1914 گذشت . امروزه تیره بولی مرکز منطقه ای کشاورزی است که در آن چای کاری تا حدی جای کشت میوه های مغزدار را گرفته است .


منابع :
(1) ( روی گونثالث د کلاویخو، سفرنامة کلاویخو ، ترجمة مسعود رجب نیا، تهران 1344ش ) ؛


(2) A. A. Bryer and D. Winfield, The Byzantine monuments and topography of the Pontus, Washington, D. C. 1985, 47, 138-144;
(3) Cuinet, La Turquie d'Asie;
(4) Fr. MinasBiji íkyan, Karadeniz k  y  lar  tarih ve cog §rafyas  ) 1817-1819 ), edited and translated into French by Hrant Andreasyan, Istanbul 1969, 38-39;
(5) M. Tayyib Gخkbilgin, "XVII. yدzy âl ba ílar ânda Trabzon livas â", Belleten , XXVI (1962), 334;
(6) W. J. Hamilton, Researches in Asia Minor , London 1842;
(7) Hommaire de Hell, Voyage en Turquie et en Perse, Paris 1859;
Georghios Sakkas, I istoria ton Ellinon tis Tripoleos Pontou, Nikaia 1957.

/ یراسیموس ( د. اسلام ) /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4158
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست