responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3877

 

تِمِشوار یا تیمیشوار ( ؟ ) ، صورت ترکی عثمانی تمسوارِ مجاری و تیمیشوارا ی رومانیایی ، شهر و مرکز ولایتی در مجارستان در دورة عثمانی ، که از 1337ـ 1338/1919 به رومانی تعلق دارد. ( جمعیت آن در 1378ش /1999 بالغ بر 098 ، 334 تن بوده است ( > کتاب سال جهان اروپا 1999 < ، ج 2، ص 2946) ) .

نام تمسوار نخستین بار در منشور 573/1177 ذکر شد و به عنوان مرکز ناحیه ، اهمیت منطقه ای یافت ، حتی بین سالهای 715 تا 723/1315ـ1323 دربار سلطنتی در آنجا فعالیت می کرد. این شهر، به علت واقع شدن در نزدیکی مرز مجارستان ـ عثمانی ، اهمیت سوق الجیشی یافت . در حدود 885/1480، در اطراف تمسوار ستاد فرماندهی تشکیل شد تا دفاع از مرزهای شرقی را سازماندهی کند. این استحکامات در 958/1551، در مقابل حملة عثمانی مقاومت کردند.

منابع ترکی که در 949/1542 به سَنجَق تمسوار اشاره کرده اند، صرفاً هدف سیاسی داشته اند. هنگامی که نیروهای وزیر دوم سلیمان قانونی ، احمدپاشا، در شعبان 959/27 ژوئیه 1552 شهر را تسخیر کردند، یک بیگلربیگی کم اهمیت و لِوایی به همین نام ایجاد شد. کرسی ولایت بین 962 تا حدود 964ـ965/ 1555 تا حدود 964ـ 965/1557ـ 1558 در لیپا/ لیپوا و از 1068 تا 1105/ 1658ـ1693 در ینو یانووا (رومانیایی ، اینئو ) قرار داشت . قلمرو ولایت دائماً تغییر می کرد؛
در 975ـ976/1568 به شش سنجق ، در حدود 1041ـ 1042/ 1632 به پنج سنجق ، و در 1068ـ1069/1658 به هشت سنجق تقسیم شد. علاوه بر اینها، در قرن دهم / شانزدهم تیولدارانِ سه لوا در روم ایلی تابع تمسوار بودند. تعداد قضاها در 1074ـ 1075/1664 به دوازده و پس از 1111/1699 به دَه قضا رسید. طرح اداری اخیر، پس از 1128ـ 1129/ 1716ـ 1717، به دستور مقامات هایسبورگ اجرا شد، در حالی که شاهزاده اوژن دو ساووا ، عملیات جنگی موفقیت آمیز خود را بر ضد منطقه فرماندهی می کرد.

موازنة مالی خزانة ولایت تا 974ـ975/1567 نشان دهندة کسری بزرگی است ، حال آنکه از 976/1569 به بعد مازاد چشمگیری را نشان می دهد، یعنی تا حدی با کسری خزانة بدا ( بدین ، بخشی از بوداپست کنونی ) جبران شده است .

در تمام مدت سلطة عثمانی چهار هزار سرباز مزدبگیر در قلعه ها و تقریباً سه هزار تیولدار همراه با جبه لو ( = سپاهیان تیولدار ) هایشان در ولایت وجود داشت .

اولین «طاپو دفتری »ها ( دفاتر ثبت املاک ) در ولایت در 961/1554 به پایان رسیدند و در 974ـ977/1567ـ1569 و 986ـ987/ 1578ـ1579 تجدید شدند (تیبور هالاسی ـ کون چند اثر تحقیقی بر اساس دفاتر ثبتی تمسوار در 987/1579 منتشر کرده است . برای اطلاع از این کتابها رجوع کنید به شوتس ، ص 13ـ14). این مجلدات مهاجرت عظیم جمعیت را در تمسوار نشان می دهند. در حالی که در 961/1554، مجارها دوسوم کل جمعیت مسیحیان را تشکیل می دادند، این نسبت تا 986/1578 به کمتر از نیم ، با نقصان عددی منظم ، کاهش یافت . مسلمانان مهاجر با هفت تا هشت هزار تن جای آنها را گرفته و شهر را به یکی از پرجمعیت ترین شهرهای مجارستان عثمانی تبدیل کردند. تا 961/1554، بقیة آبادیهای این ولایت ، شاید بیشتر به سبب حملات اولیة دولت عثمانی ، تقریباً همة ساکنان مجارستانی خود را از دست دادند. با مقایسة «مفصّل دفتری »های ( دفاتر تفصیلی ثبت املاک ) قرن دهم / شانزدهم ، یک سیاهة جزیه از 1123/1711، و دفتر ثبت هایسبورگ در 1129/1717، ثابت می شود که جمعیت بین قرون دهم و دوازدهم /شانزدهم و هجدهم افزایش چندانی نداشته است ، که رکودی به میزان 180 تا 000 ، 200 تن را در سالهای قبل از تسخیر مجدد تمسوار نشان می دهد.


منابع :


Sztefan Andreev, "Tخrخk iratok Temesvؤr XVII-XVIII . szؤzadi tخrtإnetإrخl a szئfiai Nemzeti Kخnyvtؤrban"

(اسناد ترکی مربوط به تاریخ تمسوار در قرون هفدهم و هجدهم موجود در کتابخانة ملی صوفیه )،

(1) in Levإltؤri Kخzlemإnyek, XLVIII-XLIX (1978), 195-213;
Gإza Dؤvid,"Adalإkok a Temesvؤri ejؤlet 18. szؤzadi tخrtإnetإhez" (اطلاعاتی در بارة تاریخ ایالت تمسوار در قرن هجدهم ) , in Keletkutatؤs, 1993 /2, 42-55

(2) (قرار است که به زبان انگلیسی نیز در ;
(3) The Ottoman Empire in the eighteenth century منتشر شود)؛


(4) [The Europa world yearbook 1999 , London: Europa Publications, 1991];
(5) Pؤl Fodor, "Finanz-und Militجrwesen an der osmanischen Grenze: die Temeschwarer wilayet im 16.-17. Jahrhundert", in Sدdost-Forschungen ;
(6) E. Schutz, "In memorian Tibor Halasi-Kun: Jan. 19, 1974-Oct.19, 1991", Acta Orientalia Academiae Scientarum Hungaricae, 47(1994).

/ گ . داوید ( د. اسلام ) /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3877
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست