ترینیداد و توباگو ، مسلمانان . ترینیداد و توباگو کشوری کوچک در جنوب دریای کارائیب است . سابقة ورود دین اسلام به این کشور به نیمة دوم قرن دوازدهم / هجدهم می رسد، اما مهمترین گروه مسلمان ، در اواسط قرن سیزدهم / نوزدهم (بعد از 1254/1838) به این کشور وارد شد.

در 1191/ 1777، در میان بردگانی که از غرب افریقا برای کار در مزارع نیشکر به ترینیداد و توباگو آورده شدند، عده ای مسلمان نیز وجود داشت . این مسلمانان عموماً از قبیلة ماندینگو ، ساکن در کشور سنگال ، بودند که در حدود 1153/ 1740 اسلام را پذیرفته بودند (کسوله ، ص 195ـ196). سالها بعد، هنگام ورود عدة بسیاری هندیِ مسلمان و هندو به ترینیداد ( رجوع کنید به ادامة مقاله ) هندوها، مسلمانان را به تحقیر «مادینگا» ــ برگرفته از نام همین قبیله ــ خطاب می کردند تا نشان بدهند که مسلمانان هندی بیشتر به مسلمانان افریقایی شبیه اند تا هندیها (اهری ، ص 448؛ «اسلام در جزایر کارائیب »، ص 147). تا 1217/ 1802 تعداد بردگان افریقایی ساکن در ترینیداد به حدود بیست هزار تن می رسید ( > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، ذیل مادّه ) که معلوم نیست چند تن از آنان مسلمان بوده اند. مسلمانانِ این گروه عموماً در مهمترین شهر ــ که بعدها پایتخت کشور شد ــ یعنی بندر اسپانیا زندگی می کردند و به عربی سخن می گفتند (کسوله ، همانجا). در اوایل قرن سیزدهم / نوزدهم و در پی وضع قوانینی دایر بر لغو برده داری ، صاحبان مزارع نیشکر در ترینیداد و توباگو و سرزمینهای مجاور برای تأمین نیروی کار مزارع خود، هندیان را به مهاجرت به کشورهای حوزة کارائیب تشویق کردند. اگرچه نخستین طرح این کار در 1230/ 1814 ارائه شد، مهاجرت از 1254/ 1838 صورت گرفت . از این زمان تا 1303 ش / 1924، حدود نیم میلیون هندی به این کشورها مهاجرت کردند که یک ششم آنان مسلمان بودند (اهری ، همانجا). نخستین گروه هندیان در 1262/ 1845 به ترینیداد و توباگو وارد شدند و عموماً هندو و مسلمان بودند( > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، همانجا). از ابتدای ورود مسلمانان هندی به ترینیداد، فشارهای زیادی ، چه اقتصادی («اسلام در جزایر کارائیب »، همانجا) چه عقیدتی ــ برای پذیرش مسیحیت ــ به آنان وارد می شد، اما با اعلام استقلال ترینیداد و توباگو از سلطة انگلستان در 1341 ش / 1962، بتدریج این فشارها کاهش یافت ( > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، همانجا).

در بارة تعداد کنونی مسلمانان ترینیداد و توباگو اختلاف نظر

























وجود دارد؛ این تعداد از 8ر5% ( > کتاب سال جهان اروپا 1999 < ، ج 2، ص 3482) تا 13% کل جمعیت کشور (کتانی ، ص 243) تخمین زده شده است ، اما تأثیر مسلمانان در این کشور بسیار بیشتر از تعداد آنان است ( > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، همانجا)؛ از زمان استقلال این کشور تا امروز مسلمانان غالباً در ساختار حکومت و فعالیتهای سیاسی حضور داشته اند ( رجوع کنید به ادامه مقاله )، اما این قدرت بیشتر در دست مسلمانان افریقایی تبار بوده است (اهری ، ص 449)، از جمله نورمحمدحسن علی که از 1366 تا 1376 ش / 1987ـ1997 رئیس جمهور این کشور بوده است ( > کتاب سال جهان اروپا 1999 < ، همانجا). در 1378 ش / 1999 نیز لااقل سه وزیر مسلمان در هیئت دولت وجود داشت (همان ، ج 2، ص 3490).

اکثر مسلمانان این کشور، که بیشتر هندی تبارند، مذهب حنفی دارند (اهری ، ص 448؛ کتانی ، همانجا). معدودی شیعة هندی تبار نیز در آنجا زندگی می کنند که تعداد دقیق آنها معلوم نیست (چلکوفسکی ، ص 55 ـ56). مسلمانان هندی تبار عموماً در جنوب کشور و در جزیرة ترینیداد زندگی می کنند (اهری ، همانجا؛ > اسلام و گروههای اسلامی < ، ص 243) و مسلمانان افریقایی تبار عموماً در جزیرة توباگو ساکن اند. در این کشور تعداد کمی مسلمان چینی نیز هستند (اهری ، ص 447 ـ 448). جماعات مختلف مذهبی ترینیداد و توباگو بسیار درهم آمیخته اند، به گونه ای که در یک خیابان ممکن است هم مسجد، هم کلیسا و هم معبد هندوها وجود داشته باشد ( > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، همانجا).

در بین جماعات مذهبی مختلف ، مسلمانان بخوبی سازماندهی شده اند، به طوری که می توان آنها را یکی از







متشکلترین جماعات مسلمان در قارة امریکا دانست (اهری ، ص 448؛ کتانی ، همانجا). ظاهراً این سازماندهی منظم ، بیشتر به سبب وجود بنیادها و مؤسسات اسلامی مختلف و پرسابقه است . نخستین سازمان اسلامی در ترینیداد و توباگو، انجمن تقویت اسلامی ، در 1306 ش /1927 تأسیس شد. امروزه فعالیت این سازمان به ادارة پنج مدرسه منحصر شده است (اهری ، ص 450). بزرگترین مؤسسة اسلامی ترینیداد و توباگو، انجمن سنّة الجماعة نام دارد که در 1314 ش /1935 تأسیس شد. این انجمن در واکنش به نفوذ روزافزون مسلمانان اهل سنّت پیرو فرقة قادیانی (احمدی ) در انجمنهای اسلامی ، تشکیل شد (کتانی ، ص 243؛ اهری ، همانجا) و بعضی از پیروان این فرقه که تا 1356 ش /1977 به عنوان مهمان عضو انجمن بودند، در این سال از انجمن اخراج شدند (اهری ، همانجا). انجمن سنة الجماعة امروزه تقریباً نمایندة تمامی مسلمانان کشور است (کتانی ، همانجا) و تقریباً سرپرستی 81 مسجد فعال کشور را به عهده دارد ( > اسلام و گروههای اسلامی < ، ص 245). اکثر اعضای انجمن ، حنفی مذهب اند. در 1326 ش / 1947 وهابیانِ این انجمن از آن جدا شدند و اتحادیة مسلمانان ترینیداد را تأسیس کردند (اهری ، همانجا).

یکی از مهمترین سازمانهای اسلامی ترینیداد و توباگو «جماعة المسلمین » نام دارد که در 1358 ش /1979 تأسیس شد. رویکرد سیاسی این سازمان از دیگر سازمانهای اسلامی

ترینیداد بیشتر است . در 1361 ش /1982 گروه کوچکی از اعضای آن ــ که دخالت سازمان را در امور سیاسی درست نمی دانستند ــ از آن جدا شدند و «جماعة المؤمنین » را پدید آوردند (اهری ، ص 451). جماعة المسلمین عموماً نمایندة مسلمانان افریقایی تبار است ( > اسلام و گروههای اسلامی < ، همانجا) و یاسین ابوبکر، رهبر سازمان ، نیز افریقایی تبار است (اهری ، همانجا). جماعة المسلمین ــ که هدفش تشکیل حکومت اسلامی است ( > اسلام و گروههای اسلامی < ، ص 245) ــ از بدو تأسیس تاکنون بارها رویاروی دولت ایستاده و دوبار نیز برای براندازی دولت اقدامات مسلحانه کرده است ؛ در 1362 ش / 1983 (اهری ، همانجا) و در 1369 ش /1990 ــ که مهمترین اقدام مسلحانة جماعة المسلمین از بدو پیدایش آن بود و در آن یاسین ابوبکر و 111 تن ( > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، همانجا: 113 تن ) از یارانش به مجلس ترینیداد حمله کردند و عده ای ، از جمله نخست وزیر وقت ، را گروگان گرفتند و سعی کردند دولت را سرنگون کنند ــ اما به سبب عدم موفقیتشان در جلب حمایت مسلمانان دیگر شکست خورده است . ابوبکر و یارانش که گفته می شد از سوی کشور لیبی حمایت می شوند ( اطلاعات ، ش 100 ، 19، 6 مرداد 1369، ش 101 ، 19، 7 مرداد 1369، ش 102 ، 19، 8 مرداد 1369؛ نیز رجوع کنید به > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، همانجا)، خود را به نیروهای دولتی تسلیم کردند ( > کتاب سال جهان اروپا 1999 < ، ج 2، ص 3482ـ3483). موضوع چگونگی مجازات کودتاکنندگان و صلاحیت مرجع قضایی ، بحثهای زیادی در دولت و ساختار قضایی ترینیداد پدید آورد (همان ، ج 2، ص 3483؛ > اسلام و گروههای اسلامی < ، ص 244ـ 245) اما یاسین ابوبکر هیچگاه مجازات نشد ( > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، همانجا). ظاهراً اختلافات دیرینة جماعة المسلمین و دولت ترینیداد بر سر تأسیس مرکزی اسلامی توسط جماعة المسلمین در زمینهای اهدایی دولت به مسلمانان هندی تبار، از علل این اقدام یاسین ابوبکر بوده است ( > اسلام

و گروههای اسلامی < ، ص 244). همچنین گفته می شود مسلمانانی که از گرانادا به ترینیداد مهاجرت کردند ــ پس از آنکه امریکا در 1363 ش /1984 آنجا را اشغال کرد ــ در تندروی اعضای جماعة بی تأثیر نبوده اند (همانجا). این اقدام به کودتا، بعضی احساسات را بر ضد مسلمانان افریقایی تبار بر انگیخت و ظاهراً سوءقصد به جان پسرخواندة یاسین ابوبکر، چند ماه بعد از وقوع کودتا، به همین علت بوده است (همانجا).

در ترینیداد و توباگو سازمانها و گروههای اسلامی دیگری نیز فعالیت دارند، از جمله : مؤسسة خیریة توکل اسلامی ، مؤسسة توسل عبدالعزیز، جماعة التبلیغ (سازمان کوچکی متشکل از گروهی از مسلمانان مهاجر هندی ) و شعبه ای از اتحادیة مبلّغان مسلمان امریکای جنوبی و کارائیب (اهری ، ص 449ـ 451؛ > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، همانجا). بعضی از این گروهها افکارشان را از طریق روزنامه

و هفته نامه و کتاب نشر می دهند. اتحادیة مبلّغان مسلمان امریکای جنوبی و کارائیب برنامة رادیویی نیز دارد (اهری ، ص 450).

در ترینیداد و توباگو حدود 87 مسجد وجود دارد، از جمله مسجد جناح که به یاد محمدعلی جناح ، دولتمرد پاکستانی ، در 1333 ش / 1954 ساخته شده است ( > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، همانجا). از میان اعیاد اسلامی ، عید فطر جزو تعطیلات رسمی کشور است ( > کتاب سال جهان اروپا 1999 < ، ج 2، ص 3486) و دولت هرسال به این مناسبت



مراسمی برپا می دارد ( > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، همانجا). در این کشور با وضع و تصویب برخی قوانین از اوایل دهة 1360 ش / 1980، برای فعالیتهای مسلمانان ، از جمله تأسیس مدرسه و بانک و برخی سازمانهای اسلامی ، تسهیلاتی فراهم شده است (اهری ، ص 451).

در میان مسلمانان ترینیداد و توباگو، هندی تبارها از افریقایی تبارها پویاترند. جمعیت نسبتاً کم مسلمانان افریقایی تبار و قطع پیوند آنان با سرزمین مادریشان ( > دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد < ، همانجا) مانع مطرح شدن اندیشه های اسلامی آنان در جامعه شده است ، اما مسلمانان هندی تبار بسیاری از نوشته های اندیشمندان مسلمان شبه قارة هند، همچون ابوالاعلی مودودی ، را ترجمه و چاپ کرده اند (اهری ، ص 450). مسلمانان افریقایی تبار روش مسلمانان هندی تبار را در اجرای قوانین اسلام نمی پسندند. مسلمانان هندی تبار نیز به سبب بیش از صد سال آزار دیدن در هند، نوعی رفتار دفاعی را که مناسب سرشت آنها برای حفظ اسلام در کشور هند بوده است ، در خود پرورانده اند. امروزه گرایش به اسلام در ترینیداد و توباگو بیشتر متأثر از افکار مسلمانان ایالات متحده است تا فعالیتهای مسلمانان ترینیداد (کتانی ، ص 244) و از 1355 ش /1976 رهبر مسلمانان امریکا، در ترینیداد نماینده (امام ) معرفی می کند (اهری ، ص 449). عربستان سعودی نیز برای جذب مسلمانان ، در این کشور فعالیتهایی کرده است (همان ، ص 451).

شیعیان ترینیداد و توباگو هر سال به مناسبت شهادت امام حسین علیه السلام مراسم عزاداری برپا می دارند. این مراسمِ دو روزه ، «هوزیه » یا «هوسای » نامیده می شود که بر گرفته

از نام امام حسین علیه السلام است (ناصرالعلی ، ص 62). شیعیان در این مراسم ، گلدسته ها و علامتهایی از چوب

به شکل مسجد می سازند و آنها را در شهر می گردانند و در

پایان مراسم در دریا رها می کنند (ناصرالعلی ، همانجا).

این نمادهای چوبی تجه نامیده می شود که به نظر چلکوفسکی (ص 62) از واژة تعزیه گرفته شده است . علاوه بر مسلمانان

و شیعیان ، پیروان دیگر ادیان نیز به هوزیه احترام می گذارند (ناصرالعلی ، همانجا). عدم ارتباط مناسب این شیعیان با

شیعیان نقاط دیگر دنیا و دور بودن آنان از دیگر جوامع

شیعی ، باعث تحریفهایی در عقاید مذهبی آنان شده است (چلکوفسکی ، ص 55)، از جمله اینکه آنها معتقدند امام حسین و امام حسن علیهماالسلام هر دو در واقعة کربلا به شهادت رسیده اند (همان ، ص 60ـ61).

---

منابع :
(1) «اسلام در جزایر کارائیب »، ترجمة محمدباقر دهقان زاده ، مشکوة ، ش 33 (زمستان 1370)؛
(2) علی کتانی ، اقلیتهای مسلمان در جهان امروز ، ترجمة محمدحسین آریا، تهران 1368 ش ؛
(3) محمدناصرالعلی ، «کارینفال هوزیه فی ترینداد»، العالم ، ش 665 (ذیحجّة 1419/ آوریل 1999)؛


/ فرید قاسملو /