responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3444

 

تِرحاله ، نام ترکی عثمانی برای شهر یونانی تریکاله / تریکّاله در تِسالی * / تسالیه غربی .

دژ تریکاله ، از بناهای دورة روم شرقی ، بر روی دژ تریکّی باستان در کنارة رود لیتایوس در شمال غربی دشت تسالی احداث شده است . در فاصله ای نه چندان دور از آن ، مرقد بسیار قدیمی اسقلبیوس / اسکلپیوس بود که در یونان شهرت داشت . چون شهر در تلاقی راههای ارتباطی واقع شده بود، در روزگار قدیم از رونق خوبی برخوردار بود. پروکوپیوس از بازسازی دیوارهای شهر در عصر ژوستی نین خبر می دهد. نام باستانی تریکّی و اینکه از قرن چهارم به بعد اسقف نشین تریکّی ضمیمة ناحیة مرکزی لاریسّا بوده ، در جغرافیای متعلق به کلیسا باقی مانده است . شق دیگر آن ، به صورت تریکّاله ، نخستین بار در قرن دوازدهم در آلکسیادِ آنّا کومننا دیده می شود.

شهر احتمالاً در دوران بایزید اول در 798/ 1395ـ1396 به دست عثمانیها افتاد. در منابع ، یکی از اخلاف اِورِنوس بیگ به نام احمد اِوْرِن اوغلی را سنجق بیگ یک سنجق بزرگ ــ که ترحاله مرکز آن بوده ــ ذکر می کنند، اما حضور اورنوس بیگ در فتح تسالی قطعی نیست . ترحاله در قرن هشتم / چهاردهم پایتخت شکوفای ایالت یونانی ـ صربی تسالی غربی به ریاست سیمئون اورسیس ، نابرادری استفان دوشان ، بود و بخشی از قلمرو خانوادة تُرَخان بیگ * ، خانوادة شریف ترک ، را تشکیل می داد.

ترخان بیگ (متوفی 860/ 1456) مهاجران مسلمان را در دشتها مستقر کرد و به جمعیت یونانی امتیازاتی داد. این شهر به عنوان مرکز اداری و تجاری ، مردم ترک را به خود جلب کرد و ترحاله در 926/1520 یکی از دوازده شهر پسکرانه با درآمدی سالیانه بیش از 000 ، 100 آقچه (سکة نقره ) بود. شهر بر اثر کارهای ترخان بیگ و پسرش ، عمر (متوفی 889/ 1484)، به شکل یک شهر نمونة عثمانی در آمد با مساجد، مدرسه ها، یک حمام ، یک «عمارت » (اطعام خانه )، «خان » و «کاروانسرا»، که در پیرامون دژ گسترش می یافت و نیز محلة وروسی (واروش : حومه ) که مسیحی باقی مانده بود. بازار با کارگاهها و دکّه ها به سمت شرق گسترده شده بود، تا آنجا که در اواسط قرن نهم / پانزدهم در مجاورت گورستانهای بزرگ آن ، مساجدی به نام «ترخان بیگ جامعی » یا «بازارْ جامعی » احداث شده بود.

ترحاله در سرشماری 859/ 1454ـ 1455 حدود 453 ، 2 تن جمعیت (251 خانوادة مسلمان و 9 بیوه و 212 خانوادة مسیحی و 73 بیوه ) داشت . در 912/ 1506، 100 ، 3 تن سرشماری شدند که شامل 260 خانوادة مسلمان ، 310 خانوادة مسیحی و 19 خانوادة یهودی بود، و این نخستین بار بود که یهودیان در ترحاله دیده می شدند، اگرچه منابع روم شرقی قرن هشتم / چهاردهم از حضور یهودیان در حاشیة ترحاله خبر می دهند و وصیتنامة ترخان بیگ در 850/ 1446 از وجود یک محلة یهودی به نام یوقدی / یهوقدی در خارج شهر حکایت می کند. در فاصلة 926/ 1520 تا 945/ 1538، 301 خانوادة مسلمان ، 343 خانوادة مسیحی و 181 خانوادة یهودی سرشماری شدند.

قدیمترین وصف این شهر عثمانی از اولیاچلبی (اواخر قرن یازدهم / هفدهم ؛
ج 8، ص 203ـ 208) است که از وجود شانزده محلة مسلمان نشین و هشت محلة مسیحی نشین و مجموع 300 ، 2 خانه خبر می دهد. او از هشت مسجد نام می برد که قدیمترین آنها مسجد غازی دورخان بگ (تاریخ بنا طبق کتیبه اش : 895/ 1489ـ1490) و مهمترین آنها مسجد عثمان شاه بیگ است که تاریخ احداثش نامعلوم است و احتمال می رود که سنان * ، معمار معروف ترک ، تقریباً در فاصلة 957ـ 968/ 1550ـ1560 آن را ساخته باشد. قوجه عثمان شاه ، خواهرزادة سلیمان قانونی ، فرماندار تسالی بود و در 974/ 1567 در ترحاله درگذشت و در آرامگاهی ، در کنار مسجد، به خاک سپرده شد. بنای اخیر مرمت شده و تنها بنای باقی مانده در شهر کنونی است . اولیا چلبی تعداد مغازه ها را هزار ذکر کرده که احتمالاً اغراق آمیز است

و از بدستان ( رجوع کنید بهبازار * ، بخش 3) نام نبرده است ، اما منابع قدیمی از یک بنای سنگی باشکوه سخن می گویند که به هنگام شب قفل و حراست می شده و با بدستانی که در اوایل قرن چهاردهم / آغاز قرن بیستم تخریب شد، مطابقت دارد. در شهر همچنین سه «حمام »، هشت «تکّه » (تکیه ، خانقاه ) و آبنماهای بسیار وجود داشته است . نام ترحاله با اشخاص مشهوری پیوند دارد، از جمله مورخ ترک احمد پاره پاره زاده که در 968/ 1560 در آنجا دفن شده ، و نیز «قاضی »های شهر از جمله عطایی و ویسی . در 1601 اسقف تریکّی ، دیونوسیوسِ فیلسوف ، رهبر یک شورش نافرجام مسیحیان یانیه بود.

در 1162/ 1749 شهر بر اثر آتش سوزی عظیمی نابود شد. در 1185/ 1771، در جریان قیام مسیحیان به هنگام جنگ روسها و ترکها (1182ـ 1188/ 1768ـ1774) 000 ، 4 نیروی نامنظم آلبانیایی شهر را غارت کردند و بازار و 500 مغازه را در آتش سوزاندند. در این زمان ، شهر 000 ، 25 تن سکنه داشت ، درست همان رقمی که پوکویل در زمان شورش یونانیها ارائه داده بود. آمی بوئه درست پیش از 1256/ 1840 از ترحاله دیدن کرده و تعداد 000 ، 10 سکنه به آن نسبت داده است که شامل مسلمانها، یونانیها، کولیها و معدودی آلبانیایی است . بر اساس گزارش سیاحان بسیاری که در قرن سیزدهم / نوزدهم از این شهر دیدن کرده اند، و اسناد نقشه برداری 1302/ 1885، طرح شهر در قرن سیزدهم / نوزدهم را می توان بازسازی کرد. در این قرن ، شهر هفت مسجد داشت که چهارتای آنها در «سالنامة ولایت » یانیه (1288/ 1871) ذکر شده است و یک کنیسه ، شش خانقاه و جز آنها.

آخرین سرشماری عثمانی (سرشماری 1294/ 1877ـ 1878) 000 ، 25 سکنه و 500 ، 2 بنا برای «سنجق » ترحاله فهرست کرده است . شهر از 1298/1881 بخشی از یونان شد و سرشماری بعدی از وجود 563 ، 5 تن در خود شهر حکایت می کند. در دهة 1310 ش / 1930 یک طرح شهری از نوع طرحهای اروپایی بر شهر تحمیل شد، تعداد زیادی از بناهای قدیمی ویران گردید و شهر اکنون دیگر هویت قرون وسطایی خود را از دست داده است . جمعیت شهر از 200 ، 20 تن در 1305 ش / 1926 به بیش از 000 ، 50 تن در 1370 ش / 1991 رسید.

/ الکساندرا یرولیمپوس ( د. اسلام ) /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3444
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست