responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3226

 

تبریزی ، احمد بن محمد ، مورخ و شاعر نیمة اول قرن هشتم . از نسب و زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست . وی را مؤلف تاریخ النوادر و سرایندة شهنشاه نامه / شاهنشاه نامة هجده هزار بیتی معرفی کرده اند (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی ، ج 9، قسم 1، ص 56؛ براون ، ج 3، ص 147؛ تربیت ، ص 32). از تاریخ النوادر که در کشف الظنون (حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 308) به تبریزی منسوب است ، اطلاعات زیادی در منابع نیامده است . شهنشاه نامه که به منظومة احمدی نیز معروف است ، شامل تاریخ از عهد یافث بن نوح تا پایان عهد سلطان ابوسعید بهادرخان (متوفی 738) است (تربیت ؛
آقابزرگ طهرانی ، همانجاها؛
صفا، ص 357). تبریزی در این منظومه نسل مغولان را به یافث پسر نوح می رساند و جانشینان او را یک به یک نام می برد تا به «داستان تموجین و خاتون او» می رسد. تاریخ تموجین / تموچین (چنگیزخان ) طولانیترین بخش منظومه است . منظومه با ذکر تاریخِ اوگتای (حک : 626ـ639)، تولی (متوفی 627) و جلال الدین خوارزمشاه (متوفی 628) ادامه می یابد و به هولاکو (حک : 614ـ663) و جانشینان او می رسد و به سلطان ابوسعید بهادرخان ختم می شود (ریو، > ذیل < ، ص 135؛
ایرانیکا ، ذیل «احمدبن محمد تبریزی »). شهنشاه نامه ظاهراً به دستور سلطان ابوسعید بهادرخان سروده شده ، نظم آن هشت سال به طول انجامیده و در 738 پایان یافته است . تبریزی در پایان منظومه در بارة مدت تألیف و سال اتمام کارش اشعاری سروده است (ریو، همانجا؛
صفا، ص 358).

منظومة شهنشاه نامه در بحر متقارب و به سبک شاهنامة فردوسی است . این اثر از لحاظ فن شعری و اعتبار تاریخی ارزش چندانی ندارد، لیکن می توان اطلاعات مفیدی در بارة اوضاع سیاسی و اجتماعی قرن هشتم از آن استخراج کرد (براون ، ج 3، ص 148). نسخه ای از این منظومه با عنوان چنگیزنامة منظومات احمدی در مجموعه ای در کتابخانة موزة بریتانیا با تاریخ 14 رجب 800 محفوظ است (ریو، همانجا).


منابع :
(1) آقابزرگ طهرانی ؛
(2) ادوارد گرانویل براون ، تاریخ ادبی ایران ، ج 3: از سعدی تا جامی ، ترجمه و حواشی علی اصغر حکمت ، تهران 1357 ش ؛
(3) محمدعلی تربیت ، دانشمندان آذربایجان ، تهران 1314 ش ؛
(4) حاجی خلیفه ؛
(5) ذبیح اللّه صفا، حماسه سرایی در ایران ، تهران 1363 ش ؛


(6) Encyclopaedia Iranica , s.v."Ah ¤mad b. Moh ¤ammad Tabr ¦âz ¦â "(by I . Aka);
7- Charls Rieu, Catalogue of the Persian manuscripts in the British Museum , London 1966, Supplement , 1977.

/ رقیه رسولی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3226
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست