responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 317

 

بالاسر ، مدرسه ، واقع در حاشیة شرقی بازار بزرگ مشهد. از مشرق به صحن کهنه ، از مغرب به مدرسة پریزاد * و از جنوب به بیوت بالاسر حرم امام رضا علیه السّلام متصل بوده و به همین سبب بالاسر نامیده شده است .

بانی و واقف اصلی آن دقیقاً معلوم نیست . به گفته اعتمادالسلطنه ، احتمال می رود که یکی از شاهزادگان تیموری آن را بنا کرده باشد. برخی از کارشناسان نیز، که آرامگاه میرزا ابوالقاسم بابربن بایسنغربن شاهرخ را زیر گنبد شمال شرقی مدرسه یافته اند، ساختمان آن را به میرزا شاهرخ تیموری نسبت داده اند (اعتمادالسلطنه ، ج 2، ص 316؛ سلطانزاده ، ص 205). این مدرسه همزمان با دو مدرسة پریزاد و دو در ساخته شده است . (خامنه ای ، ص 93).

مدرسة بالاسر صحن کوچکی با چهار ایوان ، و 21 حجره در دو طبقه برای سکونت طلاّ ب و مهمانان داشت و مدخل آن در حاشیة شرقی بازار زنجیر، نزدیکِ صحن کهنه ، قرار گرفته بود. سطح جرزها و لچکی غرفه و ایوانها با کاشی هفت رنگ با طرحهای اسلیمی و ختایی و اسلیمی قطور و کَلوکهای آجر و کاشی تزیین شده بود. چهار ردیف پلّه در چهار طرف کنج دیوارها، طبقة اول را به طبقة دوم راه می داد («مدرسه بالاسر»، ص 10).

مدرسة بالاسر در 1091، در زمان شاه سلیمان صفوی ، به دست میرزامحمدخان وزیر کل خراسان و هرات ؛ در 1203، بعد از مدتی طولانی که به صورت مخروبه درآمده بود، به همت حاج میرزا عبدالجواد، فرزند میرزامهدی شهید از علمای بزرگ مشهد؛ و بار سوم در 1271 بازسازی شد (اعتمادالسلطنه ، ج 2، ص 542). تولیت این مدرسه در اختیار یکی از خانواده های روحانی مشهد است که از اوایل قرن سیزدهم مدرسه را بوراثت در دست داشته اند و اکنون یکی از افراد همین خانواده به نام حاج سیدعلی عَلَم الهْدی ' متولی رسمی مدرسه است (خامنه ای ، ص 94) از موقوفات آن ، شش دربند مغازة متصل به مدرسه بوده و تعداد طلاّ ب آن به شصت و گاهی هفتاد نفر می رسیده است که در کتیبة وقفنامة سردر مدرسه شرط سکونت و تحصیل آنها نوشته شده بود. در وقفنامه چنین ذکر شده است : «و شرط فی ضمن الوقف آن که طلاّب محصل که در معبد شریف سکونت نمایند قندهاری و قوچانی و نیشابوری و تبریزی و شاسمند (کذا) و قفقازی و بغدادی و هندی و بحرینی نباشند (همانجا).

امروزه ، به علت گسترش اطراف حرم ، از مدرسه اثری باقی نیست و به دارالولایه و کفشکن جدیدالاحداث الحاق شده است .


منابع :
(1) محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه ، مطلع الشمس ، چاپ سنگی تهران 1300ـ1302، چاپ تیمور برهان لیمودهی ، 1362ـ1363 ش ؛
(2) سیدعلی خامنه ای ، گزارشی از سابقة تاریخی و اوضاع کنونی حوزة علمیّة مشهد، مشهد 1365 ش ؛
(3) حسین سلطانزاده ، تاریخ مدارس ایران : از عهد باستان تا تأسیس دارالفنون ، تهران 1364 ش ؛
(4) «مدرسه بالاسر»، آگاهی نامة سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران ، ش 28 (فروردین 1357).

/ عباسعلی تفضلی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 317
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست