تافلاتی ، محمدبن محمد طیّب مالکی ، فقیه و شاعر حنفی قرن دوازدهم . وی در مغرب زاده شد؛ از زمان تولدش اطلاعی در دست نیست . از کودکی به تحصیل پرداخت و در هشت سالگی قرآن را حفظ کرد. در نحو، آجرومیّة صنهاجی را نزد پدر خود و در عقاید، کتاب سنوسیّه را نزد شیخ محمد سعدی جزایری آموخت و هنوز به سن بلوغ نرسیده بود که کتاب سنوسیّه را برای طلاّ ب تدریس می کرد. سپس به قصد ادامة تحصیل به طرابلس و از آنجا به مصر رفت و در الازهر مشغول تحصیل شد. وی نزد استادانی چون محمدبن سالم حنفی (متوفی 1182) صاحب کتاب الثمرة البهیّة و احمد ملوی (متوفی 1181) علم آموخت (مرادی ، ج 4، ص 102ـ 105؛ کتانی ، ج 1، ص 269؛ الموسوعة الفلسطینیة ، ج 4، ص 144). پس از مدتی ، هنگامی که از راه دریا قصد بازگشت به وطن داشت ، به دست فرنگیان (اروپاییان ) اسیر و روانة مالطه (مالت ) شد. تافلاتی دو سال در آنجا اقامت کرد و با احاطة علمی به مناظره با مسیحیان در بارة الوهیت مسیح و معجزة پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله وسلم و دیگر مسائل پرداخت و به رغم سن کم ، بر آنان فایق آمد (مرادی ، ج 4، ص 103ـ104). وی پس از این توقف در مالطه به اسکندریه و قاهره و حجاز و یمن و بحرین و بصره و حلب سفر کرد؛ از زمان و مدت این سفرها اطلاعی در دست نیست . سپس در بیت المقدس اقامت گزید و در 1190 یا 1191 از دنیا رفت (همان ، ج 4، ص 108؛ الموسوعة الفلسطینیة ، همانجا؛ بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 2، ستون 341).

تألیفات تافلاتی را در نظم و نثر بیش از هشتاد اثر دانسته اند، از جمله : تحفة المجدین ؛ غایة الارشاد فی احادیث البلاد ؛ حسن التبیان فی معنی مدلول القرآن ؛ الصلح بین المجتهدین ؛ القهوة والدخان ؛ المعراج ؛ اسرارالبسملة ؛ صخرة بیت المقدس ؛ الاسعاد فی شرح و تخمیس بانت سعاد ؛ و دیوان شعر (بغدادی ، ایضاح المکنون ، ج 1، ستون 257؛ الموسوعة الفلسطینیة ، همانجا؛ مرادی ، ج 4، ص 105؛ زرکلی ، ج 7، ص 69).

---

منابع :
(1) اسماعیل بغدادی ، ایضاح المکنون ، ج 1، در حاجی خلیفه ، ج 3؛
(2) همو، هدیة العارفین ، ج 2، در حاجی خلیفه ، ج 6؛
(3) زرکلی ؛
(4) محمد عبدالحی بن عبدالکبیر کتانی ، فهرس الفهارس و الاثبات ، چاپ احسان عباس ، بیروت 1402/1982؛
(5) محمد خلیل بن علی مرادی ، سِلک الدُرَر فی اعیان القرن الثانی عشر ، بولاق 1291ـ1301، چاپ افست بغداد ( بی تا. ) ؛
(6) الموسوعة الفلسطینیة ، دمشق 1984.

/ عبداللّه کیانی فرید /