تازه شهر ، شهری در بخش مرکزی شهرستان سلماس * استان آذربایجان غربی . این شهر در دوازده کیلومتری جنوب غربی شهر سلماس (مرکز شهرستان )، در دشتی نسبتاً مسطح و در ارتفاع 500 ، 1متری از سطح دریا قرار دارد. آب و هوای آن نسبتاً سرد و خشک است . رود رشاده (دریک ) ــ که از دامنه های کوه مرزی هاراویل (در 34 کیلومتری مغرب سلماس ) سرچشمه می گیرد ــ زمینهای پیرامون تازه شهر را آبیاری می کند و به رودخانة زولاچای (از حوضة آبریز دریاچة ارومیه ) می پیوندد ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج 5، ص 38؛ افشین ، ج 1، ص 513). آب آشامیدنی شهر و اراضی پیرامون ، از رودخانه و قنات و چشمه و چاههای نیمه عمیق تأمین می گردد. محصولات زراعی و باغی آن ــ که در اراضی حاشیة شهر به عمل می آید ــ گندم ، جو، تره بار، گردو، سیب و گلابی است که تنها نیاز داخلی شهر را تأمین می کند. در این شهر کارگاههای قالی بافی و پنیرسازی فعال است (رزم آرا، ج 4، ص 118؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج 5، ص 38ـ39). تازه شهر از طریق راه اصلی با شهر سلماس مرتبط است . تازه شهر دو مسجد، یک امامزاده و دو کلیسا دارد ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج 5، ص 38). تپه های بلقیس در 5ر3 کیلومتری مغرب و آغ تپه در 5ر1 کیلومتری جنوب آن قرار دارد. خرابه های کهنه شهر در مجاورت آن واقع است (همان ، ج 5، ص 38ـ39).

تازه شهر در 1329ش از آبادیهای دهستان چَهریقِ شهرستان خوی و شاهپور (سلماس کنونی )، و در 1335ش از آبادیهای خوی بود (ایران . وزارت کشور. ادارة کل آمار عمومی ، ج 1، ص 219؛ ایران . وزارت کشور. ادارة کل آمار و ثبت احوال ، ج 1، ص 451). با جدا شدن سلماس از خوی در 1337ش و تبدیل شدن آن به شهرستان ، تازه شهر جزو آبادیهای سلماس شد و در 1344ش به شهر تبدیل گردید (ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی ، ص 6). بر اساس نتایج سرشماری عمومی ، در 1375ش این شهر 466 ، 7 تن جمعیت داشته است . اهالی تازه شهر به فارسی و ترکی آذربایجانی تکلم می کنند. مردم آن مسلمان و شیعة دوازده امامی اند.

در بارة پیشینة تازه شهر همین قدر می دانیم که نام قدیمی آن «کهنه شهر» بوده است . بر اثر زلزلة 1309ش در منطقة شاهپور و پیرامون آن ، آبادی کهنه شهر خسارات شدیدی دید و برج قدیمی آن ــ که در حدود 700 به دستور میری خاتون دختر ارغون آغا، حاکم خراسان ، ساخته شده بود ــ و مسجد جامع آن ویران شد ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج 5، ص 38؛ د. اسلام ، چاپ دوم ، ذیل «سلماس »؛ امبرسز و ملویل ، ص 220ـ222). از حوادث مهم کهنه شهر، ملاقات مارشمعون بنیامین ، بَطرک نسطوری با اسماعیل خان سیمیتکو/ سِمکو، از رؤسای کُرد، در 1336، بود که بعد از همین دیدار مارشمعون به قتل رسید ( د. اسلام ، همانجا؛ تمدن ، ص 186).

---

منابع :
(1) یداللّه افشین ، رودخانه های ایران ، تهران 1373ش ؛
(2) نیکلاس امبرسز و چارلز ملویل ، تاریخ زمین لرزه های ایران ، ترجمه ابوالحسن رده ، تهران 1370ش ؛
(3) اولین نقشة برجسته نمای آذربایجان ، تهران : مؤسسة جغرافیائی و کارتوگرافی سحاب ، 1363ش ؛
(4) ایران . وزارت کشور. ادارة کل آمار عمومی ، گزارش خلاصة سرشماری عمومی کشور ایران در آبان ماه 1335 ، ج 1: تعداد و توزیع ساکنین کشور ، تهران 1339ش ؛
(5) ایران . وزارت کشور. ادارة کل آمار و ثبت احوال ، کتاب اسامی دهات کشور ، ج 1، تهران 1329ش ؛
(6) ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی . دفتر تقسیمات کشوری ، نشریة تاریخ تأسیس دار: ( تقسیمات کشوری 1378 ) ، تهران 1378ش ؛
(7) محمد تمدن ، اوضاع ایران در جنگ اوّل ، یا، تاریخ رضائیّه ، تهران 1350ش ؛
(8) رزم آرا؛
(9) فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 5: خوی ـ سلماس ، تهران سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، 1371ش ؛
(10) مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1376ش ؛
(11) نقشة راههای ایران ، تهران : سازمان نقشه برداری کشور، 1377ش ؛


(12) EI 2 , s.v. "Salma ¦s" (by C. E. Bosworth).

/ مهدی جوزی /