responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3137

 

تاریخ مُعجَم (یا المعجم فی تاریخ ملوک العجم ، نیز المعجم فی آثار ملوک العجم )، کتابی درسی به فارسی ، با محتوای تاریخی ، مشتمل بر تاریخ ایران پیش از اسلام ، تألیف شرف الدین فضل اللّه حسینی قزوینی معروف به شرف قزوینی * . مؤلف این کتاب را به نام نصرت الدین احمدبن یوسف شاه ، نهمین اتابک از اتابکان لُر بزرگ ، در 654 به منظور «بیان اخبار ملوک ماضیه » تألیف کرده است (شرف الدین قزوینی ، ص 8، 17، 27؛ آقابزرگ طهرانی ، ج 3، ص 287). وی در نامگذاری کتاب خود، به المعجم فی معاییر اشعارالعجم شمس قیس رازی نظر داشته و برخی مطالب را نیز به مناسبت عیناً از آن نقل کرده است (بهار، ج 3، ص 105ـ110).

تاریخ معجم با حمد و سپاس خداوند و مقدمه ای در منقبت شاهان شروع می شود و سپس بخش اصلی کتاب با پادشاهی کیومرث (ص 30ـ60) آغاز می گردد. بخش اصلی 26 باب است که هریک به نام یکی از پادشاهان است و مشتمل است بر پادشاهان کیانی (ص 230ـ239)، دارا (داریوش سوم ؛ ص 239ـ243)، اسکندر (ص 243ـ262) و پادشاهان ساسانی تا پایان حکومت انوشیروان (ص 262ـ314).

نثر تاریخ معجم مصنوع و متکلف و مطالب تاریخی آن بی اعتبار است ( د. فارسی ، ذیل مادّه ). مؤلف در خلال حکایت شاهان به پند و اندرز پرداخته و مطالب خود را با اشعار و آیات مزیّن کرده است . وی در نوشتن پیرو شیوة وصّاف الحضره بوده است (بهار، ج 3، ص 105ـ106). نسخه های متعددی از این کتاب در کتابخانه های ایران ، قاهره ، لاهور، هند، بریتانیا و سن پطرزبورگ موجود است (منزوی ، ج 6، ص 4386ـ4389). این کتاب نخستین بار در تبریز در 1259 (مشار، ج 2، ستون 3046) و سپس در تهران در 1267 ( روزنامة وقایع اتفاقیه ، ج 1، ش 33، ص 170) و 1286، در هند (1277) و اصفهان (1330) چاپ شد (مشار، ج 2، ستون 3047). کمال بَرغَمَوی به امر محمودپاشا، وزیر سلطان محمدفاتح ، آن را به ترکی ترجمه کرده و بلاغت نامه یا ترجمان البلاغه نامیده است ( د. فارسی ، همانجا). کتاب تاریخ معجم بسیار معروف بوده و در مدارس تدریس می شده است (بهار، ج 3، ص 105).


منابع :
(1) آقا بزرگ طهرانی ؛
(2) محمدتقی بهار، سبک شناسی ، تهران 1355ـ1356ش ؛
(3) د. فارسی ؛
(4) روزنامة وقایع اتفاقیه ، ج 1: ش 1ـ130، تهران : کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران ، 1373ش ؛
(5) فضل اللّه شرف الدین قزوینی ، المعجم فی آثار ملوک العجم ، چاپ سنگی ( بی جا ) ، 1279؛
(6) خانبابا مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی ، تهران 1352ش ؛
(7) احمد منزوی ، فهرست نسخه های خطی فارسی ، تهران 1348ـ1353ش .

/ منیژه ربیعی /

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3137
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست