responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3024

 

تاج القُرّاءِ کرمانی ، ابوالقاسم برهان الدّین محمودبن حمزه ، فقیه ، نحوی ، مفسر و مُقری شافعی در قرن پنجم . از تاریخ تولد و حیاتش اطلاع زیادی در دست نیست ، تنها گفته اند که تا پایان عمر در شهر خود مانده و به جایی سفر نکرده است . استادان وی ناشناخته اند، از شاگردانش نیز تنها ابن ابی مریم نحوی * ، خطیب و عالم شیرازی ، را نام برده اند (یاقوت حموی ، ج 19، ص 125، 224؛ ابن فوطی ، ج 3، ص 216؛ ابن جزری ، ج 2، ص 291). تبحر تاج القرّاء در علوم قرائت و غریب القرآن و متشابه القرآن بوده و در این زمینه آثار مشهوری نگاشته است . ابن جزری (همانجا) وی را امام کبیر، ثقه و دارای مرتبت بلند خوانده و یاقوت حموی (ج 19، ص 125) او را اعجوبه ای در استنباط و دقت فهم دانسته است . تاج القرّاء معتقد بود که ترتیب کنونی سوره های قرآنی ، آسمانی بوده و در لوح محفوظ نیز بدینگونه است (زرکشی ، ج 1، ص 259). او اندکی بعداز 500 درگذشته است (ابن جزری ، همانجا).

مهمترین آثار تاج القرّاء ــ که پاره ای نسخ خطی از آنها موجود است ــ عبارت اند از: خط المصاحف ، در حوزة قرائت ؛ البرهان فی ( توجیه ) متشابه القرآن ، حاوی بحث از متشابهات قرآنی و فایده و حکمت آنها (بروکلمان ، ج 1، ص 524 ـ525؛ > ذیل < ، ج 1، ص 732؛ حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 241؛ ابن جزری ، همانجا؛ طاشکوپری زاده ، ج 2، ص 482)؛ لباب التّفاسیر ( التّفسیر )، که تکمله و ادامة کتاب البرهان او محسوب می شود (حاجی خلیفه ، ج 2، ستون 1541؛ بروکلمان ، همانجا)؛ العجائب و الغرائب که به عجائب القرآن نیز شهره است . در مقدمة این اثر علت تألیف آن ، رغبت مردم به غرائب تفسیر قرآن و نیز حدیثی از پیامبر (اَعْرِبُوا القرآنَ وَالْتَمِسُوا غَرائِبَه ) ذکر شده است . وی در این کتاب وجوه معروف آیات را که تماماً در لباب التّفسیر آورده تکرار نکرده و فقط به غرائب قرآن پرداخته و پاره ای اقوال دور از ذهن و تأویلات بعید نیز در تفسیر حروف مقطّعه و متشابهات قرآنی ذکر کرده که آوردن آنها برای تحذیر و پرهیز دادن از آنگونه آراست (برای اقوال او در این اثر رجوع کنید به سیوطی ، ج 4، ص 231ـ232؛ طاشکوپری زاده ، ج 2، ص 77، 545 ـ546؛ زرکشی ، ج 3، ص 280ـ281؛ حاجی خلیفه ، ج 2، ستون 1126، 1197). باتوجه به مشابهت محتوای این اثر و البرهان ، شاید بتوان گفت که این دو یک کتاب بوده اند؛ النِظامی که خلاصة اللمع اثر ابن جنّی * در نحو است (حاجی خلیفه ، ج 2، ستون 1562ـ1563؛ یاقوت حموی ، همانجا)؛ الافاده ؛ العنوان ؛ الایجاز یا مختصرالایضاح ، که خلاصه الایضاح اثر ابوعلی فارسی (متوفی 377) است . این سه اثر در نحو است (حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 131، 213، ج 2، ستون 1177؛ یاقوت حموی ، همانجا).


منابع :
(1) ابن جزری ، غایة النهایة فی طبقات القرّاء ، قاهره ( بی تا. ) ؛
(2) ابن فوطی ، مجمع الا´داب فی معجم الالقاب ، چاپ محمدالکاظم ، تهران 1416؛
(3) حاجی خلیفه ؛
(4) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی ، الاتقان فی علوم القرآن ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم ، ( قاهره 1967 ) ، چاپ افست قم 1363 ش ؛
(5) احمدبن مصطفی طاشکوپری زاده ، مفتاح السعادة و مصباح السّیادة ، بیروت 1405/ 1985؛
(6) یاقوت حموی ، معجم الادباء ، مصر 1355ـ1357/1936ـ 1938، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛


(7) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur , Leiden 1943-1949, Supplementband , 1937-1942.

/ محمدهانی ملاّ زاده /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3024
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست