پیرنیا ، داوود ، ادیب ، موسیقی شناس و بنیانگذار و مبتکر سلسله برنامه های «گلها» در رادیو تهران (1334ـ 1344 ش ). نخست نزد پدرش ، حسن پیرنیا * (مشیرالدوله )، و برخی استادان زمان به تحصیل پرداخت (ترقی ، مصاحبه ، تیر 1368) و تحصیلات بعدی را در مدرسة سن لوئی تهران و سپس در سویس ادامه داد و در رشتة حقوق فارغ التحصیل شد. پیرنیا، همزمان با تحصیل در حقوق ، با موسیقی کلاسیک اروپایی آشنا گردید، و در بازگشت به ایران به استخدام وزارت دادگستری درآمد و کانون وکلا را بنیان نهاد. سپس به وزارت دارایی منتقل شد و در این وزارتخانه ، ادارة احصائیه (آمار) را تأسیس کرد. آنگاه در نخست وزیری ، ریاست بازرسیِ کل کشور را بر عهده گرفت و تا معاونت نخست وزیری پیش رفت (نواب صفا، مصاحبه ، مرداد 1378).

پیرنیا در اوایل دهة 1330ش از کار اداری کناره گرفت و یکسره به مطالعة ادب فارسی پرداخت . در همین اوان و مقارن با تحول در تجهیزات فنی و برنامه ریزی در تولید رادیو به این سازمان راه پیدا کرد (ملاح ، مصاحبه ، دی 1367). او طرحی برای تولید برنامه ای بر اساس آمیزش شعر و موسیقی ایرانی پیشنهاد کرد که پذیرفته شد. اولین برنامه ، با عنوان «گلهای جاویدان »، با همکاری ابوالحسن صبا و مرتضی محجوبی ضبط شد که دربرگیرندة قطعاتی برای ساز تنها، آواز همراهِ ساز (بدون قطعات ضربی ) و اشعار متنوعی بود که یک یا دو گوینده آنها را قرائت می کردند. در بعضی برنامه ها، شرح حال شاعر و اظهار عقیده ای دربارة سبک و سیاق شعر او بیان می شد و در واقع ، موسیقی محملی برای معرفی شعر کلاسیک فارسی و شاعران بزرگ ایران بود. پیرنیا در تهیة این برنامه ها از وجود بهترین تکنوازان و آهنگسازان و خوانندگان آن زمان بهره می گرفت .

برنامة گلها در سالهای زوال اصالت موسیقی ایرانی ، عامل مهمی در مبارزه با این پدیده بود و با ضبط صدها حلقه نوار از آثار سازی ـ آوازی ـ ارکستریِ هنرمندان بزرگ ، یک دورة کامل از فرهنگ صوتی فراهم آورد. پیرنیا در تمام مراحل تهیة برنامه ، از انتخاب شعر تا انتخاب آهنگساز و نوازنده و خواننده و ضبط و نظرخواهیهای فراوان از استادان فن ، حضور داشت و هر برنامة او با دقت و وسواس و زحمتهای طاقت فرسا تهیه می شد (ترقی ، همانجا). بتدریج برنامة گلها گسترش یافت و ارکستر بزرگ و منظمی با بودجه ای که پیرنیا توانسته بود از سازمان برنامه بگیرد، برای آن فراهم شد که غالباً به رهبری روح الله خالقی و جواد معروفی برنامه اجرا می کرد. این ارکستر تا 1357ش به کار خود ادامه داد. شاخه های متنوع برنامة گلها عبارت بود از: برگ سبز ، برنامه ای با ساز تنها و آواز تنها و اشعار مذهبی و عرفانی ، به نیت قرب به مولاعلی علیه السلام ؛ یک شاخه گل ، برنامة کوتاهی حاوی معرفی کوتاه یک شاعر و چند بیت از اشعار او؛ گلهای صحرایی ، برای اجرای آهنگهای محلی ایران ، با تغییر لهجه و شیوه و به اصطلاح با «اجرای شهری »؛ گلهای تازه که در سالهای بعد از 1350ش ، پس از مرگ پیرنیا، تأسیس شد و آثار نسل جوانِ موسیقیدان از قبیل محمدرضا لطفی و محمدرضا شجریان را پخش می کرد، ولی برنامه های اخیر هیچگاه رونق و درخشش کارهای دورة پیرنیا را نداشت (نگهبان ، مصاحبه ، بهمن 1370).

پیرنیا همچنین نخستین برنامة ویژه کودک را همراه پسرش بیژن و کودکان مستعدی که موسیقی آموخته بودند، در رادیو تأسیس کرد و دکتر معین افشار، آموزگار مدرسة جم قلهک ، را به سرپرستی آن گماشت . چند تن از هنرمندان نسل آینده ، کار خود را از همین برنامه در سالهای میانی (1330ـ 1335 ش ) شروع کردند (ترقی ، همانجا).

پیرنیا به سبب بعضی اختلافات با رؤسای اداری وقت ، در 1344ش از رادیو و از برنامة گلها کناره گرفت و خانه نشین شد و سرانجام در آبان 1350 بر اثر سکتة قلبی در تهران درگذشت .

---

منابع :
(1) علاوه بر اطلاعات شخصی مؤلف ؛
(2) بیژن ترقی ، مصاحبه ، تیر 1368؛
(3) حسینعلی ملاح ، مصاحبه ، دی 1367؛
(4) تورج نگهبان ، مصاحبه ، بهمن 1370؛
(5) اسماعیل نواب صفا، مصاحبه ، مرداد 1378.

/ سیدعلیرضا میرعلی نقی /