پیرمحمد ، نوادة تیمور و حاکم فارس . پدرش عمرشیخ (متوفی 796) پسر تیمور بود (خواندمیر، ج 3، ص 459). مادرش ، ملکت آغا (متوفی 844)، پس از مرگ همسرش ، به فرمان تیمور به عقد شاهرخ ، پسر دیگر تیمور، درآمد (همان ، ج 3، ص 571). پیرمحمد احتمالاً در 781 به دنیا آمد، زیرا به گزارش خواندمیر (ج 3، ص 534،541) وی هنگام مرگ تیمور (در 807) 26 ساله بوده است . از اوایل زندگی او اطلاعی در دست نیست . در جوانی و پس از مرگ پدرش ، به فرمان تیمور حاکم فارس شد (نظام الدین شامی ، ص 149؛ خوافی ، ج 3، ص 137) و در بسیاری از جنگهای او شرکت کرد (نظام الدین شامی ، جاهای متعدد). در 798، برای سرکوبی سلطان محمد که در یزد طغیان کرده بود، به آنجا حمله و شهر را، پس از محاصره ، گرفت (میرخواند، ج 6، ص 259ـ261؛ فسائی ، ج 1، ص 325). تیمور در 802 رستم ، برادر کوچکتر پیرمحمد، را با ده هزار نفر روانة فارس کرد تا با پیرمحمد و امیرسعید بَرلاس به بغداد بروند. پیرمحمد در راه تمارض کرد و به شیراز بازگشت و در آنجا به تحریک ملازمانش تصمیم به شورش گرفت ، اما برلاس پیرمحمد را در قُهَنْدِز زندانی کرد. تیمور پس از آگاهی از این رخداد، امیرالله داد را به شیراز فرستاد تا کسانی را که شاهزاده را فریفته بودند، از بین ببرد. وی همچنین رستم را به جای پیرمحمد حاکم شیراز کرد و رستم او را نزد تیمور فرستاد (شرف الدین علی یزدی ، ج 2، ص 167ـ 168). تیمور در 805 پیرمحمد را عفو کرد و حکومت فارس را دوباره به او سپرد (همان ، ج 2، ص 367؛ میرخواند، ج 6، ص 444). با مرگ تیمور، پیرمحمد به نام شاهرخ سکه زد و خطبه خواند و نزد او ایلچی فرستاد و فرمانبرداری خویش را به اطلاع او رساند (روملو، ج 11، ص 11؛ خوافی ، ج 3، ص 156؛ عبدالرزاق سمرقندی ، ج 2، جزء1، ص 16). در 809 اسکندر، برادر پیرمحمد، که از جانب وی حاکم یزد شده بود، به تصرف کرمان طمع کرد، اما پیرمحمد وی را دستگیر و روانة خراسان کرد و یزد را به یکی از معتمدان خود سپرد و خزانة یزد را به شیراز منتقل کرد. اسکندر در بین راه به اصفهان گریخت . رستم ، حاکم اصفهان ، او را پذیرفت و هر دو به جنگ پیرمحمد رفتند. پیرمحمد فرمان داد تا از گذرگاههای رودخانة کُرْبال ، مرودشت و رامجِرد محافظت کنند و جلو عبور سپاهیان اصفهان را بگیرند، اما اسکندر و رستم سپاه خود را از راههای دیگر رودخانه گذراندند و چهل روز شیراز را محاصره کردند. هنگامی که از فتح شهر ناامید شدند، گرمسیرات (اراضی پست ساحلی فارس ) را غارت کردند و به اصفهان بازگشتند. سال بعد، پیرمحمد برای انتقام با سپاهیان خود عازم اصفهان شد و توانست سپاه بدون فرمانده اصفهان را شکست دهد، زیرا رستم از بیم وبا و طاعون به گَندُمان (در بروجن ) گریخته بود. پیرمحمد حکومت آنجا را به پسرش عمرشیخ سپرد و خود به شیراز برگشت (حافظ ابرو، ج 1، ص 217ـ220؛ خوافی ، ج 3، ص 172، 177ـ 178؛ عبدالرزاق سمرقندی ، ج 2، جزء1، ص 57ـ59؛ فسائی ، ج 1، ص 331). در همین سال ، پیرمحمد به خوزستان حمله کرد و دزفول ، حُویزه / هویزه و شوشتر را گرفت (روملو، ج 11، ص 53؛ خوافی ، ج 3، ص 181). رستم که با اسکندر به خراسان گریخته بود، در 811 به هرات نزد شاهرخ ، و اسکندر نیز به بلخ رفت . پس از چندی ، شاهرخ از پیرمحمد خواست تا اسکندر را عفو کند، و اسکندر توانست به شیراز برود و پیرمحمد او را بگرمی پذیرفت (خواندمیر، ج 3، ص 572 ـ573).

پیرمحمد در 812، در لشکرکشی به کرمان در محلی به نام دوجاهه به دست حسین شربت دار ــ که پیش از آن طبیب بود و پیرمحمد او را به امارت رسانده بود ــ کشته شد. پس از وی ، اسکندر حاکم شیراز شد (عبدالرزاق سمرقندی ، ج 2، جزء1، ص 96ـ97؛ خواندمیر، ج 3، ص 573 ـ574).

---

منابع :
(1) عبدالله بن لطف الله حافظ ابرو، زبدة التواریخ ، چاپ کمال حاج سیدجوادی ، تهران 1372 ش ؛
(2) احمدبن محمد خوافی ، مجمل فصیحی ، چاپ محمود فرخ ، مشهد 1339ـ1341 ش ؛
(3) غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر ، چاپ محمد دبیر سیاقی ، تهران 1362 ش ؛
(4) حسن روملو، احسن التواریخ ، چاپ عبدالحسین نوائی ، ج 11، تهران 1349 ش ؛
(5) شرف الدین علی یزدی ، ظفرنامه : تاریخ عمومی مفصل ایران در دورة تیموریان ، چاپ محمد عباسی ، تهران 1336 ش ؛
(6) عبدالرزاق سمرقندی ، مطلع سعدین و مجمع بحرین ، ج 2، چاپ محمد شفیع ، لاهور 1365ـ 1368؛
(7) حسن بن حسن فسائی ، فارسنامة ناصری ، چاپ منصور رستگار فسائی ، تهران 1367 ش ؛
(8) محمدبن خاوند شاه میرخواند، تاریخ روضة الصفا ، تهران 1338ـ 1339 ش ؛
(9) نظام الدین شامی ، ظفرنامه ، چاپ پناهی سمنانی ، تهران 1363 ش .

/ فهیمه علی بیگی /