responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2795

 

پل سفید ، مرکز شهرستان سوادکوه در استان مازندران . شهر پل سفید (جمعیت طبق سرشماری 1375ش ، 648 ، 7 تن ) در مشرق شهرستان سوادکوه * ، در دامنة شمالی رشته کوه البرز میانی ، در ارتفاع ششصدمتری و در قسمت علیای رود تالار * ، بر سر راه اصلی تهران ـ قائم شهر (معروف به جادة فیروزکوه ) در حدود 75 کیلومتری شهر ساری (مرکز استان ) قرار دارد. فیروزکوه در 58 کیلومتری جنوب غربی و قائم شهر در 50 کیلومتری شمال آن است .

ناحیه ای که پل سفید در آن قرار دارد کوهستانی است و در گذشته ، جبال شروین نامیده می شد. پیرامون شهر پل سفید را کوههایی فرا گرفته است که مهمترین آنها، سامان سی در شمال ، سیتَک و اَلوات / الواط در مشرق ، غِل غِلوک و گَتو/ گت تول در جنوب و لالَتا در مغرب است (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلّح جمهوری اسلامی ایران ، ج 28، ص 139). رود تالار، که از درة غربی کوه الوات به سوی پل سفید جریان می یابد، از میان شهر می گذرد (جعفری ، ج 2، ص 144). آب مصرفی اهالی شهر و زمینهای کشاورزی از این رود و از چشمه ها تأمین می شود ( جغرافیای کامل ایران ، ج 2، ص 1143؛ حسینعلی رزم آرا، ج 3، ص 64). آب و هوای پل سفید معتدل و نسبتاً مرطوب است . میانگین حداکثر دمای آن در تابستانها ْ 34، میانگین حداقل آن در زمستانها ْ 10ـ ، و میانگین بارش سالانة آن حدود 550 میلیمتر است (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلّح ، همانجا). راه آهن سراسری شمال در این شهر ایستگاه دارد و پل معروف وِرِسْک در حدود سی کیلومتری جنوب غربی شهر قرار دارد (علی رزم آرا، ص 76؛ ایران . وزارت راه و ترابری ، ص 48).

از جمله معادن مهم پل سفید، معدن زغال البرز مرکزی در چهار کیلومتری شمال غربی شهر است (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلّح ، ج 28، ص 310). در زمین لرزة 1336 ش مازندران ، با وجود اینکه پل سفید خارج از منطقة کلان لرزه قرار داشت ، آسیبهای گسترده ای به آن وارد شد (امبرسز و ملویل ، ص 247ـ 248).

در 1335ش آبادی پل سفید با 110 ، 2 تن جمعیت به شهر تبدیل شد و در تقسیمات کشوری 1355ش مرکز بخش سوادکوه گردید (ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی ، ص 55؛ ایران . وزارت کشور، 1339 ش ، ج 1، ص 366؛ همو، 1355ش ، ص 15). در 1359ش ، با تشکیل شهرستان سوادکوه ، پل سفید مرکز شهرستان شد (ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی ، همانجا). در 1375ش این شهر 551 ، 1 خانوار داشت و رشد سالانة جمعیت آن 76ر1% بود (سازمان برنامه و بودجة استان مازندران ، فصل 2، ص 21، 23).

اهالی پل سفید شیعة دوازده امامی اند و به فارسی و گویش مازندرانی سخن می گویند.

در دهه های اخیر شهر پل سفید در امتداد جادة ارتباطی رشد طولی داشته است . اگرچه به سبب عامل ارتباطی و راه آهن و معدن زغال سنگ اعتبار و موقعیت خاصی یافته ، گسترش شهر به علت موقعیت کوهستانی و شیب زیاد دامنه ها با محدودیتهایی مواجه بوده است .

مهمترین اثر تاریخی این شهر پلی است با دو دهنه ، معروف به پل جادة شاه عباسی ، که در دورة صفویه بنا گردیده و ظاهراً به سبب سفید بودن پل سفید نامیده شده است . این پل 25 متر درازا و 5ر4 متر پهنا دارد و بنای فعلی آن بازسازی شده است (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلّح ، ج 28، ص 139؛ ستوده ، ج 4، بخش 1، ص 432). ظاهراً بنای آبادی پل سفید به زمان احداث پل ارتباطی بر روی رود تالار در دورة صفویه می رسد و

احتمالاً نام آن از قلعة دیوسفید یا امامزاده سفید (در بلوک سوادکوه )، گرفته شده است (معصوم علیشاه ، ج 3، ص 647؛ ستوده ، ج 4، بخش 1، ص 393؛ ملگونف ، ص 121). شاه عباس اول صفوی (حک : 996ـ 1038) در بیست و پنجمین سال حکومتش با احداث پل مذکور در جادة شاه عباسی (از اصفهان تا فرح آباد مازندران )آبادی پل سفید را نیز در کنار این پل بنا نهاد (اسکندرمنشی ، ج 2، ص 850 ـ851؛ ستوده ، همانجا؛ اعتمادالسلطنه ، ص 77).

از قرن دوازدهم تا اوایل قرن چهاردهم ، در منابع مختلف ، آبادی پل سفید، پل ارتباطی و محصولات آن ذکر شده است (استرآبادی ، ص 363، 366؛
هدایت ، ص 17؛
اعتمادالسلطنه ، همانجا؛
رابینو، ص 79). به گفتة اعتمادالسلطنه (ص 76)، خلقیات اهالی پل سفید با دیگر سکنة مازندران تفاوت داشته است . در 1315، معصوم علیشاه (ج 3، ص 645، 647) از پل سفید در نزدیکی جنگلی انبوه ، و برنجکاری اهالی در کناره های مناسب رود تالار یاد کرده است .


منابع :
(1) محمدمهدی بن محمد نصیر استرآبادی ، جهانگشای نادری ، چاپ عبدالله انوار، تهران 1341 ش ؛
(2) اسکندر منشی ، تاریخ عالم آرای عباسی ، تهران 1350 ش ؛
(3) محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه ، التدوین فی احوال جبال شروین : تاریخ سوادکوه مازندران ، چاپ مصطفی احمدزاده ، تهران 1373 ش ؛
(4) نیکلاس امبرسز و چارلز ملویل ، تاریخ زمین لرزه های ایران ، ترجمة ابوالحسن رده ، تهران 1370 ش ؛
(5) ایران . وزارت راه و ترابری ، دفترچة مسافات راههای کشور ، تهران ?( 1366 ش ) ؛
(6) ایران . وزارت کشور، آمار عمومی : گزارش خلاصة سرشماری عمومی کشور در سال 1335 ، ج 1: تعداد و توزیع ساکنین کشور ، تهران 1339 ش ؛
(7) همو، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران ، تهران 1355 ش ؛
(8) ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی . دفتر تقسیمات کشوری ، نشریة تاریخ تأسیس دار: ( تقسیمات کشوری 1378 ) ، تهران 1378 ش ؛
(9) عباس جعفری ، گیتاشناسی ایران ، ج 2: رودها و رودنامة ایران ، تهران 1376 ش ؛
(10) جغرافیای کامل ایران ، تهران : سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ، 1366 ش ؛
(11) یاسنت لویی رابینو، مازندران و استرآباد ، ترجمة غلامعلی وحید مازندرانی ، تهران 1365 ش ؛
حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیائی ایران ( آبادیها )، ج 3:





(12) استان دوم ( مازندران )، تهران 1355 ش ، 1329 ش ؛
(13) علی رزم آرا، جغرافیای نظامی ایران : گیلان و مازندران ، ( تهران ? 1319 ش ) ؛
(14) سازمان برنامه و بودجة استان مازندران . معاونت آمار و اطلاعات ، آمارنامة استان مازندران 1376 ، تهیه کنندگان علی اکبر شریفیان و فرهمند مرادی ، ساری 1377 ش ؛
(15) سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 28: ساری ، تهران 1370 ش ؛
(16) منوچهر ستوده ، از آستارا تا اِستارباد ، ج 4، تهران 1366 ش ؛
(17) مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1376 ش ؛
(18) محمد معصوم بن زین العابدین معصوم علیشاه ، طرائق الحقائق ، چاپ محمد جعفر محجوب ، تهران 1339ـ1345ش ؛
(19) گریگوری والریانوویچ ملگونف ، سفرنامة ملگونف به سواحل جنوبی دریای خزر ( 1858 و 1860 م )، تصحیح ، تکمیل و ترجمة مسعود گلزاری ، تهران 1364 ش ؛
(20) نقشة تقسیمات کشوری ایران ، تهران : گیتاشناسی ، 1377 ش ؛
(21) رضاقلی بن محمدهادی هدایت ، سفارت نامة خوارزم ، چاپ علی حصوری ، تهران 1356 ش .

/ وحید ریاحی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2795
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست