پَره سَر ، بخش و شهری در شهرستان رضوانشهر در استان گیلان .

1) بخش پره سر . در مغرب و شمال شهرستان رضوانشهر قرار دارد. از شمال به بخش اَسالِم (در شهرستان طوالش )، از جنوب به بخش مرکزی (شهرستان رضوانشهر) و شهرستان ماسال ، از مشرق به دریای خزر و از مغرب به شهرستان خلخال محدود می شود و مشتمل است بر دو دهستان به نامهای دیناچال و ییلاقی اَردِه و شهر پره سر.

مهمترین کوههای این بخش عبارت اند از: سیاه کوه ، آق مسجد، رَزَن ، مَرزون سَر، چله ، اَریوْدار یا وزمستون . رودهای شفارود و دیناچال در آن جریان دارد. کش رود/ کیش رود از کوههای مغرب شهر سرچشمه می گیرد و در پنج کیلومتری شمال غربی آن به دریای خزر می ریزد.

پوشش گیاهی پره سر مشتمل است بر درختان توسکا، اوجا، افرا، مَمرز، شمشاد، گردو، نمدار، راش ، درختان پهن برگ نواحی کوهستانی و جنگلی ، و گیاهان دارویی نظیر گل گاوزبان ، بارهنگ ، ثعلب ، گل خطمی ، پونه ، کاسنی ، وَن ، غاز ایاقی و مازو (سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، ج 15، ص 103ـ104، 279؛ مظفریان ، ص 396، 402). حیات وحش آن شامل شغال ، گراز، روباه ، سمور و خرس است . این ناحیه زیستگاه طبیعی پرندگانی چون قرقاول ، چکاوک ، غاز و مرغابی وحشی است .

اهالی پره سر عمدتاً به کشاورزی ، باغداری ، دامداری و پرورش زنبور عسل اشتغال دارند. محصول عمدة آن برنج و دیگر محصولات مهم آن گندم ، جو، نباتات علوفه ای و میوه هایی مانند ازگیل و گلابی و سیب است . صادرات این بخش برنج ، میوه ، عسل ، ماهی ، صنایع دستی چوبی ، گلیم و جاجیم است (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 15، ص 104). ایجاد کارخانه و کارگاههای چوب بری و نجّاری و تولید فرآورده های چوبی زمینة اشتغال روستاییان بخش پره سر و نقاط دیگر را فراهم آورده و از مهاجرت آنان به شهر کاسته است (صالح ، ص 376). آب کشاورزی از طریق رودخانه و آب آشامیدنی از چاههای عمیق و نیمه عمیق از طریق لوله کشی تأمین می شود (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، همانجا). راه اصلی رضوانشهر ـ هشتپر از مشرق این بخش می گذرد.

بیشتر سکنة بخش پره سر با گویش طالشی و گیلکی و بعضی از روستاییان به زبان ترکی سخن می گویند. اکثر مردم آن سنّی شافعی و عده ای دیگر شیعه اند. در نزدیکی پره سر در آبادی زندانه ، ذخیرة مهم مادة معدنی فلدسپات وجود دارد (ریاضی ضیابری ، ص 303). آثار تاریخی پره سر عبارت است از: بقعة سلطان برزکوه در قلة برزکوه و سفیدمسجد یا اسپیه مزگت که قدیمترین مسجد منطقة ییلاقی اَرده و پره سر است و گچ بری و کتیبه ای به خط کوفی دارد (پوراحمد جَکتاجی ، ص 570؛ رهنمایی ، ص 468).

بر اساس تقسیمات کشوری در 1355ش (ص 19) و 1365ش (ص 16)، پره سر از دهستانهای بخش طالش دولاب بود و در شهرستان طالش قرار داشت و بر اساس آخرین مصوبات وزارت کشور (ایران .وزارت کشور. معاونت سیاسی واجتماعی ، ص 50)، بخش پره سر در 1376ش در شهرستان رضوانشهر تشکیل شد.

2) شهر پره سر ، مرکز بخش پره سر. در ارتفاع پانزده متری از سطح دریا، بر سر راه کنارة جنوب غربی دریای خزر، در مسیر راه بندر انزلی ـ آستارا قرار دارد. جمعیت آن طبق سرشماری 1375ش ، 017 ، 7 تن بوده است . حداکثر دمای آن در تابستان ْ 34، حداقل آن در زمستان ْ 3-، و میانگین بارش سالانة آن 100 ، 1 میلیمتر است . در مغرب شهر، کوههای گیلَنج هونی و هفت هونی قرار دارد. رودهای متعددی از این کوهها سرچشمه می گیرد و اراضی پیرامون شهر را آبیاری می کند. مهمترین آنها دیناچال است که در سه کیلومتری مغرب پره سر در جهت جنوبی ـ شمالی به دریای خزر می ریزد (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 15، ص 103ـ104). رودخانة مینارودبار/ میره رود از کوههای مغرب سرچشمه می گیرد و در یک کیلومتری جنوب شرقی شهر به دریای خزر می ریزد (همانجا). شهر پره سر از نظر موقعیت طبیعی و جغرافیایی در ناحیة جنگلی ـ خزری واقع شده و وجود رود، آب فراوان ، راه ارتباطی ، فعالیتهای کشاورزی و نیز نزدیکی به ساحل از مهمترین عوامل مؤثر در شکل گیری و گسترش آن بوده است . در اطراف شهر چندین تفریحگاه وجود دارد (همان ، ج 15، ص 105).

برخی از زیارتگاههای آن عبارت است از: مقبرة سید نجم الدین در آبادی «جنبِ سرا»ی پره سر که تاریخ تحریر شجره نامة آن به بیش از سیصد سال پیش می رسد؛ زیارتگاه شیخ ابوالمعالی ؛ بَرزِه تُربه در آبادی صیقل سرا و زیارتگاه مُلاتُربه در آبادی ملاّ محله که در آن سنگ گورهای قدیمی دیده می شود (همان ، ج 15، ص 156ـ157؛ ستوده ، ج 1، بخش 1، ص 91ـ 92). پره سر در 1341 ش شهر شد و با تشکیل بخشِ پره سر، به مرکزیت آن درآمد (ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی ، همانجا).

---

منابع :
(1) ایران . وزارت کشور، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران ، تهران 1355 ش ؛
(2) همو، فهرست واحدهای تقسیمات کشوری تا پایان شهریورماه 1365 ، تهران 1365 ش ؛
(3) ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی . دفتر تقسیمات کشوری ، نشریة تاریخ تاسیس دار: ( تقسیمات کشوری 1378 ) ، تهران 1378 ش ؛
(4) محمدتقی پوراحمد جکتاجی ، «بقاع متبرکه و اماکن مذهبی گیلان » در کتاب گیلان ، ج 1، تهران : گروه پژوهشگران ایران ، 1374 ش ؛
(5) محمدتقی رهنمایی ، «گیلانگردی »، در کتاب گیلان ، ج 2؛
(6) حسین ریاضی ضیابری ، «پتانسیلهای معدنی گیلان »، در کتاب گیلان ، ج 1؛
(7) سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 15: بندر انزلی ، تهران 1377 ش ؛
(8) منوچهر ستوده ، از آستارا تا استارباد ، ج 1، بخش 1، تهران 1349 ش ؛
(9) رضا صالح ، «جنگل نشینان گیلان »، در کتاب گیلان ، ج 2؛
(10) مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1376 ش ؛
(11) ولی الله مظفریان ، «گلها و گیاهان داروئی گیلان »، در کتاب گیلان ، ج 1؛
(12) نقشة راههای ایران ، تهران : سازمان نقشه برداری کشور 1377 ش .

/ مهدی جوزی /