responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 272

 

بافَقیه ، خاندانی از سادات باعَلَوی تَریِم در حضرموت ، از اعقاب محمدبن علی (متوفی 862)، معروف به «مولی ' عَیْدید» یا «صاحب عیدید». نسبت عیدید از محلی به همین نام ، که اکنون جزو حومة تریم * است و محمدبن علی از تریم بدانجا نقل مکان کرده بود، گرفته شده است . پدر وی ، علی بن محمد (متوفی 838)، به مناسبت ملکی که در نزدیکی تریم داشت و در آن به زراعت می پرداخت و به صورت حریم («حَوْطَه ») درآمده بود، «صاحب الحوطه » خوانده می شد. عنوان بافقیه ظاهراً مسبوق به نام جدّ صاحب الحوطه است ، یعنی احمدبن عبدالرحمن بن علی بن محمد فقیه (متوفی 726) که جدّ او محمد (متوفی 556) نیز به «صاحب مِرْباط » شهرت داشته است . مرباط در آن زمان شهری آباد در ساحل ظُفار بود که محمد از تریم به آنجا نقل مکان کرد، سپس در همان محل درگذشت و مدفون شد. کلیة سادات باعلوی حضرموت اعقاب صاحب مرباط هستند.

در نوشته های راجع به سادات محمدبن علی ، مولی عیدید، جدّ خاندان بافقیه ، را از اولیای بزرگ شمرده اند؛ ولی این صفت را نویسندگان این خاندان به حد افراط دربارة اجداد خود به کار می بردند. آن عده از نوادگان او که نزد ما معروف اند بیشتر صوفی و مدّرس و فقیه بوده اند، از جمله ، از نسل پسران او، عبدالرحمن ، عبداللّه ، علی ، علوی ، زین الدین .

از عبدالرحمن ، زَیْن (متوفی در شِحْر) زاده شد. از زین ، عبدالرحمن بن زین (متوفی 950) به دنیا آمد. از نبیرة عبداللّه ، که محمد نام داشت ، ابوبکربن محمد (متوفی 1005) به وجود آمد که مدرس و فقیهی برجسته بود و به سبب نقل مکان به شهرک قیدون ، در نزدیکی دَوعَن * ، که در همانجا وفات یافت ، او را «صاحب قیدون » می خواندند. برادر او، حسین بن محمد (متوفی 1040)، در تریم به کار قضا اشتغال داشت و در اختلافات میان افراد خاندان متنفذ عَیدْروس * درگیری پیدا کرد. حسین دو پسر داشت : یکی احمد (متوفی ، 1052، در مکه ) و دیگری عبداللّه که در جوانی به هند مسافرت کرد و تا پایان عمر در کُنور اقامت گزید، دختر عبدالوهاب حاکم آنجا را به زنی گرفت و، هر چند بیشتر همّ خود را صرف تدریس می کرد، موردتوجّه همگان واقع شد. ظاهراً هنگام اقامت در کنور به تحصیل ریاضیات و تحقیق در علم کیمیا نیز اشتغال داشته است . یکی از برادرزادگان ابوبکر و حسین ، موسوم به محمدبن عمربن محمد، نیز در کنور مسکن گزید و با دختر عبدالحمید حاکم آنجا ازدواج کرد و شهرتی یافت که تا زمان عبدالوهاب ، برادر و جانشین عبدالحمید، نیز دوام داشت ؛ ولی ، پس از مرگ عبدالوهاب ، روزگار بر او سخت شد، به حیدرآباد رفت و در آنجا درگذشت .

نبیرة علی ، احمدبن عمربن عبدالرحمن بن علی (متوفی قرن یازدهم ) نام داشت که در پی تحصیل علم به مکه و مدینه و قاهره رفت ؛ سپس به تریم مراجعت کرد و در آنجا، در اواخر عمر، دوبار به منصب قضا برگزیده شد. از اخلاف علوی ، پسرش محمدبن علوی (متوفی 924، در عدن ) و نبیره اش عبدالرحمن بن علوی بن احمدبن علوی (متوفی 1047) را، که معلم و صوفی و فقیه برجسته ای بود، می شناسیم . یکی از اعقاب زین ، عبداللّه بن زین بن محمدبن عبدالرحمن بن زین است که استاد شِلّی ، نویسندة المَشْرَعُ الرَوِی ، بوده است . عبداللّه به هند رفت و در آنجا به تحصیل و تدریس پرداخت . سپس در بیجاپور مقیم شد و همانجا درگذشت .

مورخی به نام محمدبن عمرالطیّب بافقیه علوی شحری ، که در بارة زندگیش اطلاعی دردست نیست ، تاریخی دربارة وقایع قرن دهم هم نوشته است که عموماً آن را تاریخ بافقیة الشحری می نامند؛ رجوع کنید به سارجنت ، ج 13، ص 292ـ295، ج 25، ص 245 به بعد.


منابع :
(1) محمدبن ابی بکر شلّی ، المشرع الروی فی مناقب السادة الکرام آل ابی علوی ، قاهره 1319/1910؛
(2) عبدالقادربن شیخ عیدروس ، النور السافر من اخبار القرن العاشر ، بغداد 1934؛
(3) محمدامین بن فضل اللّه محبّی ، خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر ، قاهره 1869؛


(4) R. B. Serjeant, "Matcrials for South Arabian History", in BSOAS , xiii (I950), and xxv (1962);
(5) idem, The Portuguese off the South Arabian Coast , Oxford I963, passim;
(6) F.

(7) Wدstenfeld, Die ´ufiten in Sud-Arabien im Al (XVII) Jahrhundert , Gخttingen 1883, 57-64.

) / د. اسلام / غول (



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 272
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست