responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2689

 

پرتو بیضایی ، حسین ، شاعر و محقق معاصر ایرانی . در 1284ش در آرانِ کاشان در خانواده ای ادیب به دنیا آمد. پدرش علی محمد ادیب بیضایی (متوفی 1313ش )، و جدّش میرزا محمدرضا متخلص به ابن روح (متوفی 1328) و جدّ بزرگش ملامحمد آرانی متخلص به روح الامین (متوفی 1288) همگی از شاعران عارف مسلک زمان خود بودند (برقعی ، ج 2، ص 734؛ خلخالی ، ج 2، ص 64).

پرتو در کودکی همراه خانواده اش ، از آران به کاشان کوچ کرد. تحصیلات ابتدایی را نخست نزد پدرش و سپس در مدارس کاشان گذراند (برقعی ؛خلخالی ،همانجاها). از پانزده سالگی ، به سرودن شعر پرداخت و تخلّص «پرتو» را برگزید (برقعی ، همانجا؛ صبور،ص 146).در 1314ش ، به تهران آمد و در شهربانی کل کشور استخدام شد. در تهران ، با ادیبان بسیاری همنشین بود و سالها از محضر عباس اقبال آشتیانی * و وحیدِ دستگردی * استفاده کرد و در انجمن ادبی حکیم نظامی با وحید همکاری داشت (برقعی ؛ خلخالی ، همانجاها؛ فرخ یار، ص 35). او شاعری توانا و ماهر بود. اشعارش شامل غزل ، قصیده ، مسمّط ، قطعه و رباعی است ، اما وی بیشتر غزلسرا و غزلهایش به سبک هندی و کمی آمیخته به سبک عراقی است (پرتو بیضایی ، مقدمة محجوب ، ص 11؛ صبور، ص 148).

پرتو در ساختن مادّه تاریخ مهارت داشت (برقعی ، همانجا؛ صبور، ص 149)، به فرهنگ و ادبیات عامه علاقه مند بود و در اشعارش ترکیبات و تعبیرات و اصطلاحات عوام را با مهارت به کار می برد (پرتو بیضایی ، همانجا). او در 25 مهر 1348، در تهران درگذشت و در گورستان فیض کاشان به خاک سپرده شد (برقعی ، ج 2، ص 735؛ پرتو بیضایی ، مقدمة محجوب ، ص 13؛ فرخ یار، ص 36).

پرتو بیضایی علاوه بر شعر، آثار پژوهشی ، اعم از کتاب و مقاله ، نیز دارد. آثار منتشر شدة او عبارت است از: گردآوری دیوان ادیب بیضایی (چاپ 1327ش )؛ جمع آوری و تصحیح دیوان کلیم کاشانی (چاپ 1336ش )؛ تاریخ ورزش باستانی ایران ، زورخانه (چاپ 1337ش ) که ظاهراً نخستین کتاب جامع دربارة آیین ورزش باستانی ، سابقه و ساختمان زورخانه و تشکیلات آن است . در این کتاب بسیاری از اسناد و منابع شرح احوال پهلوانان و دلیران ، و اشعار زورخانه ای برای اولین بار منتشر شده است ؛
جمع آوری و تصحیح دیوان صباحی بیدگلی ، شاعر سدة دوازدهم (چاپ 1338ش )؛
جمع آوری و تصحیح دیوان قصاب کاشانی ، شاعر سدة دوازدهم (چاپ 1338ش )؛
تصحیح مثنوی قضا و قدر ، از سلیم تهرانی ، شاعر سدة یازدهم (چاپ 1341ش ). همچنین دیوان پرتوبیضایی در 1363ش به چاپ رسیده است . مقاله هایی از او نیز در نشریات گوناگون منتشر شده که برخی از آنها عبارت است از: «حبسیة حکیم افضل الدین کاشانی » ( یغما ، سال 4، ش 9، 1330 ش ، ص 414ـ417)؛
«محتشم کاشانی » ( مجلة ارمغان ، سال 18، ش 6ـ7، 1316ش ، ص 465ـ475)؛
«اشعار راوندی مؤلف راحة الصدور» ( یادگار ، سال 2، ش 6، 1324ش ، ص 8 ـ12)؛
و «لسان الملک سپهر» ( مجلة مردمشناسی ، دورة 2، ش 2، 1337ش ، ص 99ـ105؛
برای آگاهی از دیگر مقالات او رجوع کنید به افشار، ج 1، 4، 5). آثار منتشر نشدة پرتو عبارت است از: کاشانة دانش در دو بخش : تاریخ کاشان و تذکرة شعرای کاشان که هر دو در یک مجلد فراهم شده است (پرتو بیضایی ، مقدمة ادب بیضایی ، ص 7). ظاهراً پرتو خود این نام را برای کتابش برگزیده است ، اما در برخی منابع (خلخالی ، ج 2، ص 64؛
صبور، ص 148) با عنوان تاریخ کاشان و تذکرة شعرای کاشان نیز ذکر شده است ؛
تلخیص تاریخ گیتی گشا با حواشی و تعلیقات (ذکائی بیضائی ، ج 1، ص 63؛
صبور، همانجا).


منابع :
(1) ایرج افشار، فهرست مقالات فارسی ، تهران 1348ش ـ ؛
(2) محمدباقر برقعی ، سخنوران نامی معاصر ایران ، قم 1373ش ؛
(3) حسین پرتو بیضایی ، دیوان ، تهران 1363ش ؛
(4) عبدالحمید خلخالی ، تذکرة شعرای معاصر ایران ، تهران 1334ـ1337ش ؛
(5) نعمت الله ذکائی بیضائی ، تذکرة خوان نعمت ، ج 1، تهران 1348ش ؛
(6) داریوش صبور، صدف : تذکرة سخنوران روز ، تهران 1344ش ؛
(7) حسین فرخ یار، مشاهیر کاشان ، کاشان ( تاریخ مقدمه 1370ش ) .

/ صفورا هوشیار /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2689
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست