بیگ ، مسجد ، بنایی از قرن دهم در استانبول . به گفتة حسین افندی ایوان سرایی ، بانی این مسجد محمدبیگ سلحشور بوده است که آرامگاه او نیز در کنار همین مسجد قرار دارد. این منبع می افزاید که به آن ، مسجد صُراحی نیز می گفته اند، اما اسماعیل بیگ زاده عثمان و خلیل اَدْهم این مسجد را مسجد محمدبیگ صلاحی نامیده اند. از تاریخ ساخت و بانی این مسجد اطلاعی در دست نیست ، لکن از سبک و ویژگیهای معماری آن چنین برمی آید که متعلق به سدة دهم باشد. این بنای کوچک دارای چنان نظم ساختاری ممتاز و ظریفی است که آن را به سِنان ( مشهورترین معمار ترک ) نسبت می دهند، ولی نام این مسجد در فهرست آثار سنان نیامده است .

مسجد بیگ در 1307ش /1928 چون بنایی ویرانه رها شد، و ارزش هنری آن نتوانست آن را در ردة مساجدی که باید ابقا شوند، قرار دهد.این مسجد که سالها به صورت خرابه ای بدون سقف باقی مانده بود، در دهة 1350ش /1970 مرمت و احیا شد.

اکرم کوچو ، که مسجد بیگ را در تابستان 1340ش /1961 دیده بود، ضمن اشاره به زیبایی آن لزوم بازسازی آن را سفارش کرد. صحن مسجد بیگ از خیابانی که از مقابل آن می گذرد مرتفعتر است . دیوارهای این مسجدِ چهارگوش ، از سنگهای چهارگوش و آجر ساخته شده است . ورودی مسجد از داخل صحنی می گذرد که دری رو به خیابان دارد و برای رسیدن به آن باید از چند پله بالا رفت . در کنار این پله ها، و مجزّا از دیوار، منارة کوچکی قرار گرفته است . در کنار مسجد، شبستانی مستطیل شکل ساخته اند که در برابر ورودی آن مقبره ای چهارگوش هست . راه ورودی به محوطة اصلی مسجد نیز از همین شبستان می گذرد. این مسجد با شبستان و مقبره و طرز قرار گرفتن مناره اش ، در هنر ( معماری ) ترک کم نظیر است . منارة



آن ، که برخلاف معمول در مقابل دیوار قبله واقع شده است ، نمایی ظریف و زیبا دارد. این مناره ، همانند خود مسجد،از سنگهای چهارگوش و آجر ساخته شده است . مسجد بیگ دارای یک خطیره (گورستان ) بوده و درختانی در اطراف خود داشته است .

---

منابع :
(1) حسین ایوانسرایی ، حدیقة الجوامع ، استانبول 1281، ج 1، ص 280؛
(2) اسماعیل بیگ زاده عثمان بیگ ، مجموعة جوامع ، استانبول 1304، ج 2، ص 2؛


(3) Halil Ethem [Eldem], Camilerimiz , Istanbul 1932, 58;
(4) Semavi Eyice, "I stanbul'da Baz ¦âCami ve Mescid Minareleri", TM , X (1953), 256;
(5) I stanbul Ansiklopedisi , Istanbul 1958-1974, s.v. "Bey Mescidi" (by R. Ekrem Ko µu).

(6) برای صورت کامل منابع رجوع کنید به د.ا.د.ترک ، ذیل مادّه .

/ سماوی اییجه ، تلخیص از ( د. ا. د. ترک ) /