responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2500

 

بیکجه خانی ، غلامحسین ، استاد زبردست تارنوازی در مکتب تبریز. وی در 1297 ش در تبریز متولد شد. از شش سالگی نزد پدرش حسینقلی خان به آموختن تار پرداخت و در پی مرگ پدر در 1310 ش ، نزد شاگرد مشهور پدرش ، رضاقلی خان زابلی آذر، به شاگردی پرداخت .

سبک اجرای بیکجه خانی در نوازندگی توجه استادان بزرگی چون «میرعلی عسگر صادق الوعد» و «ابوالحسن اقبال آذر قزوینی » را جلب کرد، و او توانست از محضر آن استادان ، اطلاعات قابل توجه و مفیدی در بابِ ردیفِ آوازی ، همراهی آواز با ساز، ضربی خوانی و تصنیف خوانی کسب کند (صارمی ، ص 49). اثرپذیری او بخصوص از «اقبال آذر * » و معلومات ردیفی وی برجسته تر می نماید.

بیکجه خانی همزمان با تأسیس رادیو تبریز در اوایل دهة 1320 ش ، همکاری خود را با آن آغاز کرد و مدتها سرپرست ارکستر رادیو تبریز بود و اجراهای او علاوه بر رادیو تبریز، از رادیو ایران (در تهران ) نیز سالها پخش می شد (همانجا؛ ستایشگر، ذیل مادّه ).

در اوایل دهة 1350 ش ، به دعوت استاد نورعلی خان برومند * ، برای تدریس در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی به تهران آمد، اما اندکی بعد به تبریز بازگشت (صارمی ، همانجا). در 1363 ش ، به دعوت محمّدرضا لطفی ، نوازنده و رئیس کانون فرهنگی ـ هنری چاووش ، به تهران آمد و به تدریس ردیف موسیقی ایران و انتقال فنون و ظرایف نوازندگی تار پرداخت . همزمان کنسرتهایی نیز برگزار کرد.

از بیکجه خانی صفحه ای باقی نمانده است و او نتوانست همپای استادان تارنوازِ هم نسل خود در سالهای دو دهة نخستِ قرن اخیر صفحه ای پر کند. آثاری هم که از او مانده ، غیر از یک مورد (تارنوازی در نوار «بیداد»،1364 ش ) که انتشار رسمی یافت ، از ضبطهای خانگی ، غیررسمی و غیراستودیویی هستند. از بیکجه خانی ، شاگرد شناخته شده ای برجا نمانده است .

بیکجه خانی یک تارنوازِ ردیف دانِ سنتیِ نسل خود و در ردة نی داود و علی اکبر شهنازی بود. برخی او را در هنر تارنوازی مکتب تبریز ( رجوع کنید بهتبریز * ، مکتب ) همپایة آقاحسینقلی خان فراهانی در تهران دانسته اند (عُذّاری ، ص 109). امتیازات نوازندگیِ او نسبت به دیگر استادان همتایش برخاسته از مشخصه های جغرافیای فرهنگیِ مکتب او، تبریز، بود. برخی از این امتیازات عبارت اند از: 1) پرده بندی و نسبت فواصل در سازِ او به گونه ای است که رنگ و لهجة موسیقی آذری را دارد، بدون اینکه منطبق با نظام فواصلِ خاص موسیقی مقامی آذری باشد. در حقیقت ، زبان و واژگان ساز او آذری نیست ، «فارسی »ای است که لهجة ترکی آذری دارد. 2) روندِ نغمگی در نوازندگیِ او، که بخصوص در اجراهایش با آواز اقبال آذر جلب توجه می کند. از بررسی دقیق همنوازیهای این دو استاد، که پنجاه سال با یکدیگر اختلاف سن داشتند، می توان مواردی چند از ظرایف تغییر یافته در موسیقی سنتّی صدسال اخیر را استخراج کرد.

غلامحسین بیکجه خانی به اخلاق پاک و سیرة هنری شایسته و پرهیز از مطربی شهرت داشت . وی در 24 فروردین 1366 در تبریز درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد (همانجا).


منابع :
(1) علاوه بر اطلاعات شخصی مؤلف ؛
(2) مهدی ستایشگر، واژه نامة موسیقی ایران زمین ، ج 3 : نام نامة موسیقی ایران ، تهران 1376ش ؛
(3) جهانشاه صارمی ، «یادی از استاد بیکجه خانی »، آدینه ، ش 34 (اردیبهشت 1368)؛
(4) محمدحسن عُذّاری ، سرگذشت پنجاه سالة هنرمندان موسیقی ایرانی در آذربایجان ، تبریز 1352 ش .

/ سیّدعلیرضا میرعلی نقی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2500
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست