responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2486

 

بیطار ، عبدالرزّاق بن حسن ، عالم دینی ، ادیب و مورخ سوری . در 1253/ 1837 در محلة میدان دمشق به دنیا آمد. پس از فراگیری خواندن و نوشتن و حفظ قرآن ، نزد شیخ احمد حلوانی قرائت قرآن ، و سپس بیشتر دروس مقدماتی را از پدرش ، شیخ حسن بیطار، فراگرفت و پس از درگذشت پدرش در 1272، نزد برادرانش ، شیخ محمد و شیخ عبدالغنی بیطار، فقه حنفی و قرائات مختلف قرآن را فراگرفت و دانشهایی چون ریاضیات و هیئت و موسیقی را ـ علاوه بر علوم دینی و ادبی ـ از شیخ محمدبن مصطفی طنطاوی (متوفی 1306) آموخت . وی تا 1300 همواره ملازم و شاگردِ نزدیک شیخ عبدالقادربن محیی الدین جزائری مغربی بود و از وی پاره ای متون عرفانی همچون الفتوحات المکیّة را فراگرفت (عبدالرزاق بیطار، ج 1، مقدمة محمد بهجة بیطار، ص 9ـ10؛ زرکلی ، ج 3، ص 351؛ نیز رجوع کنید به عبدالرزاق بیطار، ذیل نام هریک از اساتید وی ).

بیطار با شیخ محمد عبده ، محمود شکری آلوسی و جمال الدین قاسمی که هرسه به گونه ای از مفسّران سلفی و با دیدگاههای خاص به شمار می آیند، از نزدیک آشنا، و بویژه با دو فرد اخیر دارای مراودات علمی بود ( رجوع کنید به عبدالرزاق بیطار، ذیل نام این سه تن ). شاید از همین رو، وی در پاره ای از باورهای سلفی راه افراط پیمود. وی به انگیزة مبارزه با بدعت و خرافات ، روایات بکتاشیه * و اسرائیلیات * ناسازگار با عقل را یکسان مردود می شمرد و به عنوان نفی توسّل به غیر خداوند، با رفتن به زیارتگاهها و امامزاده ها مخالفت می کرد. اعتقاد وی به لزوم حاکمیت قرآن در صحنة زندگی ، احیای سنّت نبوی و نیز عقیده به لزوم اجتهاد ـ که در فضای حاکم بر مراکز علمی اهل سنّت باب آن مسدود بود ـ سبب شد که او را به ایجاد مذهبی جدید متهّم کنند. با آنکه وی غالباً از ورود در مناصب سیاسی ـ مذهبی روزگار خود پرهیز می کرد، پاره ای از ملاحظات سیاسی مخالفان دربارة او، در رواج برخی اتهامات نسبت به وی بی تأثیر نبوده است . بیطار سالهای آخر عمر را تنها به وعظ و درس و بحث علمی در مسجدِ آفاق محلة میدانِ دمشق گذراند و در 1335/ 1917 در همان شهر درگذشت (همان ، مقدمة محمد بهجة بیطار، ص 11ـ12، 15ـ 19؛ د.ا.د.ترک ، ذیل مادّه ).

مهمترین اثر بیطار حِلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر است که به تقلید از خلاصة الاثر محبّی و السّلک الدُّرَرِ مرادی تألیف شده و موضوع آن تراجم و سرگذشت اُمرا و دانشمندان اسلامی (غالباً عثمانی ) در قرن سیزدهم است . در این اثر اطلاعات باارزشی دربارة روزگار و معاصران مؤلف وجود دارد و از لابه لای تراجمِ برخی از افراد نیز می توان پاره ای از احوال و اعتقادات مؤلف را دریافت . این کتاب را محمد بهجت بیطار، نوة مؤلف و عضو فرهنگستان زبان عربی دمشق ، تلخیص و در سه جلد (دمشق ، 1961ـ1963) منتشر کرده است (عبدالرزاق بیطار، ج 1، مقدمة محمد بهجة بیطار، ص 19؛ د.ا.د.ترک ، همانجا). دیگر آثار وی از این قرار است : المباحث الغُرَر فی حُکم الصُّوَر ، در مخالفت با کشیدن تمثال پیامبر و اولیا؛ الرّحْلة ، حاوی گزارش پاره ای از سفرهای بیطار، از جمله به بیت المقدس ، حجاز و بعلبک ؛ شرح العقیدة الاسلامیة ، شرحی است بر اثر محمود حمزه افندی ، مفتی دمشق در عصر بیطار؛ المُنَّة فی العمل بالکتاب و السُّنة ؛ اللُّمْعة فی الاقتداء حال التشهد من صلاة الجمعة . جز اینها چند ده رسالة ادبی ، فقهی و تاریخی دیگر از بیطار برجای مانده است (عبدالرزاق بیطار، ج 1، مقدمة محمد بهجة بیطار، ص 19ـ20؛ کحّاله ، ج 5، ص 217؛ زرکلی ، همانجا).


منابع :
(1) عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر ، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت ، 1413/1993؛
(2) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986؛
(3) عمررضا کحّاله ، معجم المؤلفین ، دمشق 1957ـ 1961، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) .

(4) TDVIA , s.v. "Baytہr, Abdدrrezzہk" (by Be ííہr Melہzر).

/ مرتضی کریمی نیا /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2486
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست