responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2451

 

بِئرمَعُونَه ، نام حادثه ای که در سال چهارم هجری در ناحیه و کنار چاهی به همین نام اتفاق افتاد و به شهادت فرستادگان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم انجامید. از این حادثه برخی با عنوان سرّیه (یعقوبی ، ج 2، ص 72؛ طبری ، ج 2، ص 545) و بعضی با عنوان غزوه (واقدی ، ج 1، ص 346) یاد کرده اند.

ناحیة بئرمعونه در حد فاصل سکونتگاه دو قبیلة بنی عامر و بنی سُلیم قرار داشته و به بنی سلیم نزدیکتر بوده است (ابن هشام ، ج 3، ص 194؛ برای روایات دیگر دربارة موقعیت بئرمعونه رجوع کنید به یاقوت حموی ، ج 1، ص 435ـ 436؛ بکری ، ج 4، ص 1246). قبایل بنی سلیم و بنی عامر از قبایل ساکن نجد بودند (ابن هشام ، ج 3، ص 193ـ194؛ کحاله ، ج 2، ص 543، 708).

در صفر سال چهارم هجری ، 36 ماه پس از هجرت و چهارماه پس از اُحد، ابوبَراء عامربن مالک معروف به «مُلاعبُ الاَسِنَّة »، بزرگ طایفة بنی عامربن صعصعة ، در مدینه به حضور پیامبر صلّی اللّه علیه وآله وسلّم رسید و هدایایی تقدیم کرد. اما آن حضرت هدایا را به دلیل شرک او نپذیرفت و اسلام را بر وی عرضه داشت . ابوبراء به اسلام اظهار تمایل کرد و به منظور پذیرش اسلام از سوی قبیله اش از پیامبر خواست چند تن از یاران خود را به نجد بفرستد. حضرت محمد صلی الله علیه وآله وسلم به مردم نجد بدگمان بود و احتمال قتل فرستادگان خود را می داد لیکن ابوبراء قول داد آنان را در پناه گیرد (واقدی ، ج 1، ص 346ـ347؛ ابن سعد، ج 2، ص 51 ـ52؛ قس یعقوبی ، همانجا). پیامبر هفتادتن از جوانان انصار را که از قاریان قرآن بودند (واقدی ، ج 1، ص 347؛ ابن سعد، ج 2، ص 52) یا چهل نفر (ابن هشام ، ج 3، ص 194؛ طبری ، ج 2، ص 546) به قولی سی نفر (یعقوبی ، همانجا؛ بکری ، ج 4، ص 1245) و در رأسشان مُنذربن عَمرو ساعدی مشهور به «اَعْنَقَ (اَلمُعْنِقُ) لِیَموت » (شتابنده به سوی مرگ ) را به نجد فرستاد (ابن هشام ؛ واقدی ؛ ابن سعد، همانجاها؛ ابونعیم ، ص 445). فرستادگان پیامبر در کنار بئرمعونه منزل کردند و سپس حَرام بن ملحان با نامة

پیامبر نزد عامربن طفیل ، از بنی صعصعة ، رفت . عامربن طفیل نامه را نخوانده فرمان قتل حرام بن ملحان را داد (واقدی ؛ ابن هشام ؛ ابن سعد، همانجاها) و از بنی عامر برای جنگ با یاران پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم کمک خواست ؛ لیکن ابوبراء مانع شد (واقدی ؛ ابن هشام ، همانجاها). سپس عامربن طفیل با یاری برخی از بنی سلیم از جمله عُصَیَّه ، رغل و ذَکوان (واقدی ، ج 1، ص 347ـ 348؛ طبری ؛ ابن سعد، همانجاها) و القاره به منزلگاه مسلمانان رفتند و جنگ با کشته شدن تمامی یاران پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم پایان یافت . مشرکان

تصمیم داشتند منذربن عمرو را امان دهند لیکن او نیز جنگید تا کشته شد (واقدی ، ج 1، ص 348). تنها کعب بن زید از بنی النجّار که زخمی شده بود در میان کشتگان پنهان گردید و زنده ماند (واقدی ، ج 1، ص 353؛ طبری ، ج 2، ص 547؛ ابن کثیر، ج 4، ص 75).

حارث بن صمّه و عمروبن امیة بن حارث ضَمری پس از کشتار به محل حادثه رسیدند. حارث بن صمّه پس از کارزار با آنان کشته شد؛ اما چون عمروبن امیّه نیز مانند عامربن طفیل از قبیلة مُضر بود، عامر او را آزاد کرد (ابن هشام ، ج 3، ص 194ـ 195).

از مسلمانانی که در این واقعه شرکت داشتند نام شماری اندک ضبط شده است (واقدی ، ج 1، ص 352ـ353؛ ذهبی ، ج 1، ص 241ـ 242) و تعداد دقیق آنها مشخص نیست . روایات مختلف سبب شد که حادثه بئرمعونه با برخی مطالب غریب آمیخته شود به طوری که از عامربن طفیل ، مسبّب اصلی این کشتار نقل شده است که عامربن فُهَیره ، از شهدای این واقعه ، در مقابل قاتل خود به آسمان رفت (ابن سعد، همانجا؛ ابن کثیر، ج 4، ص 74).

چون خبر بئرمعونه به پیامبر رسید آن را نتیجة درخواست ابوبراء دانست و پانزده یا چهل روز در نماز صبح عاملان کشتار را نفرین کرد (واقدی ، ج 1، ص 349ـ350؛ قس ابن سعد، ج 2، ص 53). حسان بن ثابت نیز در شعری حادثه بئرمعونه را از مکر عامربن طفیل دانسته است (ابن اثیر، ج 2، ص 118).


منابع :
(1) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1405/1985؛
(2) ابن سعد، الطبقات الکبری ، بیروت 1405/1985؛
(3) ابن کثیر، البدایة والنّهایة ، ج 4، چاپ احمد ابوملحم ... ( و دیگران ) ، بیروت 1405/ 1985؛
(4) ابن هشام ، السّیرة النّبویّة ، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شلبی ، بیروت ( بی تا. ) ؛
(5) احمدبن عبدالله ابونعیم ، کتاب دلائل النبوة ، حیدرآباد دکن 1397/1977؛
(6) عبدالله بن عبدالعزیز بکری ، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع ، چاپ مصطفی سقا، بیروت 1403/ 1983؛
(7) محمدبن احمد ذهبی ، سیراعلام النّبلاء ، ج 1، چاپ شعیب أرنؤوط ، و حسین اسد، بیروت 1402/1982؛
(8) محمدبن جریر طبری ، تاریخ الطبری : تاریخ الامم والملوک ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم ، بیروت ( 1382ـ1387/ 1962ـ1967 ) ؛
(9) عمررضا کحاله ، معجم قبائل العرب ، بیروت 1402/ 1982؛
(10) محمدبن عمر واقدی ، کتاب المغازی للواقدی ، چاپ مارسدن جونز، لندن 1966؛
(11) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873، چاپ افست تهران 1965؛
(12) احمدبن اسحاق یعقوبی ، تاریخ الیعقوبی ، بیروت ( بی تا. ) ، چاپ افست قم ( بی تا. ) .

/ منیژه ربیعی /

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2451
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست