باطن (2) ، وادی پر وسعتی در شمال شرقی عربستان که سابقاً قسمت سفلای وادی الرُّمَه بوده ولی اکنون شنهای الدَّهناء آن را از وادی الرُّمه جدا کرده است . باطن ، در مسافتی به طول 385 کیلومتر، از پایین خُشوم الثُّمامی در الدهناء * شروع می شود و تا جلگه ای در 15 کیلومتری جنوب غربی زُبَیْر، در جهت شمال شرقی ادامه می یابد. پهنای آن تغییر چندانی نمی کند، به این معنی که فاصلة میان کناره های آن 10 تا 13 و پهنای بستر آن 2 تا 3 کیلومتر است . یگانه آب سطحی آن سیلابهای جانبی است که بر اثر بارانهای محلی پدید آمد.

چون جلگه های الدَبْدِبِه در دو قسمت حاوی ریگهای سپر (حاجز) عربستان است ، بیشتر وادی باطن به صورت آبراهی وسط رسوبات سابق وادی است (رجوع کنید به در جزیرة العرب * ).

با اینکه جاده تاریخی بصره به حجاز از وادی باطن می گذرد، آثار باستانی شناخته شدة آن معدود است ، مهمترین آنها 42 چاه سنگی است که ممکن است همان حَفْر ابوموسی نزدیک دهکدة حَفْر الباطن باشد که یاقوت از آن یاد کرده است (ج 2، ص 294). حفر، یگانه منطقة مسکونی باطن و تابع محافظة (والی نشین ) ولایت شرقی در دَمّام است .

در نقطه ای که دقیقاً مشخص نشده و در ملتقای باطن و شعبة آن العوجاء واقع است ، مرزهای عربستان سعودی و کویت و عراق و منطقة بی طرف میان عربستان و عراق ، که به موجب قرارداد عُقَیْر در 1922 تعیین شده است ، به هم می پیوندند.

---

منابع :
(1) ابن بُلَیْهد، صحیح الاخبار ، قاهره 1370ـ1373؛
(2) ابن حائک ، صفة جزیرة العرب ، چاپ محمدبن علی الاکوع ، بیروت 1403/1983؛
(3) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873؛


(4) H. Dickson, Kuwait and her Neighbours , London 1956: J. G. Lorimer, Gazetteer of the Persian Gulf, ف Oma ¦ n, and Central Arabia , Calcutta 1908-1915.

) / د. اسلام / هدلی (