بَیْتوز (بایتوز) ، سردار ترک و یکی از حاکمان شهر بُست در سدة چهارم . در منابع تاریخی این دوره آگاهی اندکی از او در دست است . بُست * در قلمرو صفاریان بود و در 317 به تصرف قراتگین ، سردار ترک سامانی ، درآمد و پس از تضعیف قدرت امیران صفاری ، در دست بازماندگان او باقی ماند (گردیزی ، ص 169). به نوشتة عتبی در تاریخ یمینی (ص 33)، بیتوز ولایت شهر بست را از طغان ، والی بست ، ستاند؛
اما مؤلف تاریخ سیستان (ص 333) از یوزتمر، سردار ترک ، نام می برد که در 357 بست را از طاهربن ابی علی تمیمی ، امیر صفاری ، گرفت ؛
و بهار، یوزتمر را همان بایتوز می داند (همان ، ص 326، پانویس 1، ص 333، پانویس 1). حاکمان ترک بست ، تابع دولت سامانی بودند، اما روابط بیتوز و امیر سامانی چنان سست بود که حتی بر تنها سکة یافت شده از بیتوز، در «لشکری بازار * »، به تاریخ 359، نام امیر سامانی حک نشده است ( ایرانیکا ، ذیل مادّه ). آغاز حکومت بیتوز روشن نیست ، اما به احتمال زیاد او در 357 بر بست چیره شد. سرانجام ، در 366، سبکتکین (متوفی 387) به حمایت از طغان به بست تاخت و شهر را تصرف کرد (عتبی ، همانجا؛
ابن اثیر، ج 7، ص 86). ابوالفتح بُستی * ،دبیر و شاعر، عهده دار دیوان بیتوز بود و پس از شکست و فرار او به کرمان ، به سبکتکین پیوست (عتبی ، ص 33ـ34؛
بیهقی ، ص 49).

---

منابع :
(1) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1405/1985؛
(2) علی بن زید بیهقی ، تاریخ حکماء الاسلام ، چاپ محمد کردعلی ، دمشق 1365/ 1946؛
(3) تاریخ سیستان ، چاپ محمدتقی بهار، تهران ( تاریخ مقدمه 1314 ش ) ؛
(4) محمدبن عبدالجبّار عتبی ، تاریخ یمینی ، ترجمة ناصح بن ظفر جرفادقانی ، چاپ ع . قویم ، تهران 1334 ش ؛
(5) عبدالحی بن ضحاک گردیزی ، زین الاخبار ، چاپ عبدالحی حبیبی ، چاپ افست تهران 1347 ش ؛


(6) Encyclopaedia Iranica , s.v. "Baytuz" (by C. E. Bosworth).

/ مهین فهیمی /