responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2375

 

بیت الفَقیه ، شهری در تِهامة یَمَن . برای متمایز ساختن این شهر از زیدیّه یا بیت الفقیه الکبیر در شمال نزدیک باجِل ، آن را بیت الفقیه الصغیر و بیت الفقیه ابن عُجَیل ( رجوع کنید به ادامة مقاله ) نیز می خوانند.

بیت الفقیه احتمالاً از طریق مهاجرت قبیلة اَزد از مَأرِب ، با تاریخ قبل از اسلام مربوط است . بنابر روایات ، قبیلة ازد موقتاً در نزدیکی چشمه ای به نام غَسّان فرود آمدند که شاید میان وادی رِمَع و وادی زَبید بوده است . سپس گروهی از آنان به سوی سوریه رفتند و سلسلة غسّانی را تأسیس کردند. در قرن هشتم ، ابن بطوطه از روستای غسّانه در نزدیکی مقبرة شیخ احمدبن عجیل ، نام برده (ج 1، ص 302ـ303)، ولی این نام امروزه در آنجا ناشناخته است . جغرافی نویسان متقدم مسلمان از غسّانه و بیت الفقیه نام نبرده اند. احتمالاً اندکی پس از مرگ «فقیه »، ابوالعباس احمدبن موسی بن علی بن عمربن عُجَیل ، در 690 و عمدتاً بر اثر زیارت زوّار از مقبرة وی و کراماتی که به «ذکر» نام او نسبت می داده اند، روستای فعلی بیت الفقیه برگرد مزار وی به وجود آمده است . بیت الفقیه در قرن یازدهم /هفدهم مرکز قهوة بندرمُخا شد و رونق بیشتری یافت ، و یکی از عمّالِ کمپانی هندشرقی به نام روینگتون در 1069/1659 پیشنهاد کرد که در آنجا کارخانه ای تأسیس شود. طی قرن دوازدهم / هجدهم ، امامان یَمَنی از مخا و بیت الفقیه رویهمرفته ماهانه 500 ، 1 پوند عایدات داشتند و این مبلغ در خلال ماههای بارگیری محمولات به مقصد هند افزایش می یافت . همیلتون فروش سالانة قهوة بیت الفقیه را 000 ، 22 تُن تخمین زده است . با این حال ، طی همین دوره ، در نتیجة توسعة کشت قهوه در سیلان و نیمکرة عربی ، تجارت یمن رو به رکود نهاد و بیت الفقیه علیرغم هرج ومرج سیاسی شایع در عربستان جنوبی ، زندگی عادی و علمی خود را از سرگرفت .

اوضاع آشفته و ناآرام این ناحیه ، عمدتاً معلول استقلال طلبی قبیلة زَرانیق بود. این قبیله ، که مرکزش بیت الفقیه بود، با حدود ده هزار مرد جنگی ، هیچگاه از حکومت تمکین نمی کرد، و در 1332/1914 چنان قدرتی داشت که از پیاده نظام عثمانی مالیات راهداری می گرفت و حتی در 1326 ش /1947، نیروهایی را که امام ( یمن ) برای تنبیه ایشان گسیل داشته بود تا آخرین نفر قلع وقمع کرد.

( امروزه بیت الفقیه خوش آب وهواترین شهر تهامه است . در شهر قلعه ای و پیرامون آن نخلستانهای بسیاری وجود دارد. این شهر به سبب پارچه های حریر و کتان زیبایش از معروفترین شهرهای یمن است (وصفی زکریا، ص 86) ) .


منابع :
(1) ( ابن بطوطه ، سفرنامة ابن بطوطه ، ترجمة محمدعلی موحد، تهران 1370 ش ؛
(2) احمد وصفی زکریا، رحلتی الی الیمن ، دمشق 1406/1986؛
(3) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873، چاپ افست تهران 1965، ج 1، ص 901ـ903 ) ؛


(4) G. W. Bury, Arabia infelix , London 1915;
(5) W. Foster, The English factories in India, 1655-1660 , Oxford 1921;
(6) A. Hamilton, A new account of the East Indies , Edinburgh 1727;
(7) W. B. Harris, A journey through the Yemen , Edinburgh and London 1893;
(8) G. Heyworth-Dunne, Al- Yemen , Cairo 1952;
(9) Khazradj ¦â, History of the Resuli dynasty of Yemen , ed. and tr. J. W. Redhouse, Leyden and London 1908;
(10) ـ Uma ¦ra, Yaman, its early mediaeval history , ed. and tr. H. C. Kay, London 1892;
(11) United Kingdom. Admiralty, Western Arabia and the Red Sea , Oxford 1946.

/ ر. هدلی ، با اندکی تلخیص از ( د. اسلام ) /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2375
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست