responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2345

 

بیّانی ، ابومحمد ، قاسم بن اصبغ ، عالم ، حافظ و محدث مالکی اندلسی قرن سوم و چهارم . در 247، در بیّانه * زاده شد. در قرطبه از بقی بن مَخلَد * ، محمدبن وضاح و مطرف بن قیس و دیگران استماع حدیث کرد. در 274، همراه با چندنفر دیگر، از جمله محمدبن عبدالملک بن ایمن ، برای شنیدن حدیث و آموختن علم رهسپار شهرهای مختلف شد. در مکه از محمدبن اسماعیل صائغ و علی بن عبدالعزیز، در کوفه از قاضی ابراهیم بن ابی العنس و ابراهیم بن عبدالله القصار و در بغداد از قاضی القضات اسماعیل بن اسحاق و عبداللّه بن احمدبن حنبل و محمدبن اسماعیل ترمذی و دیگران حدیث شنید. در ادبیات ، از ابن قتیبه ، مبرد، ثعلب و ابن جهم بسیار آموخت . از استادان مصری و قیروانی نیز استفاده ها برد و به اندلس بازگشت و در قرطبه ساکن شد. در آنجا مردم به او روی آوردند و در حدیث ، رجال ، عربیت ، نحو و شعر از وی بهره بردند. بیانی آشنایی بسیاری با حدیث و رجال داشت و قرطبی در تفسیر خود، در تصحیح یک روایت ، به او استناد کرده است . وی در سه سال آخر عمر به علت کهولت دچار نسیان و به قولی اختلال حواس شد و به همین دلیل از نقل روایت دست کشید. او در 340 در قرطبه درگذشت (مقَّری ، ج 2، ص 47ـ49؛ سیوطی ، ج 2، ص 251؛ ابن حجر عسقلانی ، ج 4، ص 458؛ حمیدی ، ص 330ـ 331؛ ضبّی ، ص 434؛ ذهبی ، ج 3، 854). علمای بزرگ قرطبه ، از جمله عبدالوارث بن سفیان ، احمدبن محمدبن سعید معروف به ابن حَسور، سعیدبن نصر، احمدبن قاسم بن عبدالرحمان و نوه اش قاسم بن محمدبن قاسم بن اصبغ ، و دیگران از او روایت کرده اند (حمیدی ؛ سیوطی ؛ ذهبی ، همانجاها؛ ضبّی ، ص 432، 434).

از جمله آثار اوست : سُنَن که پس از رسیدن به عراق در 276، در حالی که چند ماه از وفات ابوداود گذشته بود، به جبران محرومیّت از درک حضور وی ، طبق ابواب سنن او نوشته است ؛ المجتنی ' (یا المجتبی ' )، مختصر کتاب مذکور که در 324 آغاز به نگارش آن کرد. این کتاب را او براساس ابواب المُنتَقی ' تألیف ابن جارود (محدث قرن دوم و سوم ، متوفی 307) نوشت و دارای 490 ، 2 حدیث در هفت جزء است ؛ فضائل قریش ؛ الناسخ و المنسوخ ؛ غرائبُ حدیثِ مالکِبن انس در خصوص آنچه در کتاب مُوَطّا مالک نیامده است ؛ الانساب ؛ احکام القرآن ؛ برالوالدین ؛ کتاب الخمر ؛ کتاب الصحیح که مانند صحیح مسلم نگاشته شده است (حمیدی ، ص 331ـ 332؛ ضبّی ، ص 433ـ 434؛ مقَّری ، ج 2، ص 48؛ ذهبی ، همانجا؛ بغدادی ، ج 1، ستون 826؛ زرکلی ، ج 5، ص 173؛ سیوطی ، همانجا).


منابع :
(1) ابن حجر عسقلانی ، لسان المیزان ، بیروت 1390/1971؛
(2) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج 5، بیروت 1410/1990؛
(3) محمدبن فتوح حُمَیْدی ، جذوة المقتبس فی ذکر ولاة الاندلس ، مصر 1966؛
(4) محمدبن احمد ذهبی ، تذکرة الحفاظ ، حیدرآباد دکن 1376ـ 1378/ 1956ـ 1958، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(5) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986؛
(6) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی ، بغیة الوُعاة فی طبقات اللّغویین والنّحاة ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم ، مصر 1384/ 1964ـ 1965؛
(7) احمدبن یحیی ضبّی ، کتاب بغیة الملتمس فی تاریخ رجال اهل الاندلس ، مادرید 1884؛
(8) احمدبن محمد مقّری ، نفح الطّیب ، چاپ احسان عباس ، بیروت 1388/1968.

/ محمدباقر کریمیان /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2345
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست