بیاضی ، زین الدین علی بن عبدالجلیل ، محدث و متکلم شیعی سدة ششم . از سرگذشت او آگاهی اندکی در دست است . نخستین گزارش دربارة بیاضی ، که ظاهراً تنها مأخذ سایر سرگذشت نویسان نیز بوده ، از آنِ شاگرد وی منتجب الدین * رازی است . ظاهراً موطن بیاضی ری نبوده ، ولی حوزة درس و تحقیق او در آنجا بوده است (منتجب الدین رازی ، ص 79) و به همین دلیل ، عده ای او را زین الدین رازی خوانده اند (مجلسی ، ج 104، ص 123). بیاضی دارای کلامی مؤثر و در فن مناظره چیره دست و در پرهیزگاری معروف بوده است (آقابزرگ طهرانی ، ص 193؛ حرعاملی ، ج 2، ص 191). اهمیت بیاضی ، در تاریخ اندیشه های کلامی مذهب شیعه ، به این است که آثار کلامی وی به دورة ناشناختة تطور کلام شیعی از شیخ طوسی (متوفی 460) تا خواجه نصیرالدین طوسی (متوفی 672) تعلق دارد، و بدون دستیابی به آثار کلامی دانشمندان این دوره ، تبیین تحول تاریخی کلام شیعه میسور نیست .

به گزارش علامة حلی ، مسعودبن محمدبن ابی الفضل رازی عملِ لیلة الرغائب (اولین شب جمعة ماه رجب ) را در 544 از بیاضی نقل کرده است (مجلسی ، همانجا).

بیاضی در علم کلام سه کتاب داشته که از هیچیک نشانی در دست نیست : الاعتصام فی علم الکلام ، الحدود ، مسائل فی المعدوم والاحوال (آقابزرگ طهرانی ، همانجا). عنوان کتاب اخیر نشان می دهد که بیاضی در آن نظریة ابوهاشم جبائی * دربارة شیئیت معدوم و احوال را بحث و نقد کرده است .

---

منابع :
(1) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، طبقات اعلام الشیعة : الثقات العیون فی سادس القرون ، چاپ علی نقی منزوی ، بیروت 1392/1972؛
(2) محمدبن حسن حرعاملی ، امل الا´مل ، چاپ احمد حسینی ، ج 2، قم 1362 ش ؛
(3) محمدباقربن محمدتقی مجلسی ، بحارالانوار ، بیروت 1403/1983؛
(4) علی بن عبیدالله منتجب الدین رازی ، الفهرست ، چاپ جلال الدین محدث ارموی ، قم 1366 ش .

/ احد فرامرز قراملکی /