responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2231

 

بهدرا (بدهیرا/ ودهیرا) ، گَنیش داس ، مورخ فارسی نویس هندو مذهب سدة سیزدهم از تاریخ تولد و آغاز زندگی او اطلاعی در دست نیست . لقبش را از نام جد بزرگش ، کاکامَل بهدرا گرفت (ظهورالدین احمد، ج 4، ص 30) که در 894 مِهتَة (استاندار یا ناظم امور دیوانی ) سیالکوت و بهلول پور بود. پدرش شیودیال (متوفی 1218)، از امرای دربار سردار «صاحب سینگ » بود (رجوع کنید به بهدرا، ص 230، مقدمة سینگ ، ص 10). گروهی از مردم قبیلة او در دورة سلطنت اورنگ زیب (1037ـ 1068) به اسلام گرویدند

و گروهی دیگر که پدرش با آنان نسبت داشت ، در زمان اکبرشاه (963ـ1014) به گجرات مهاجرت کردند (همان ، ص 232، مقدمة سینگ ، ص 10). بهدرا در گجرات «قانون گو» (مأمور مالیاتی بخش ) شد و چندی بعد به پیشنهاد راجا گلاب سینگ (متوفی 1273) نخستین فرمانروای دوگرا، کشمیر و جامو به کشمیر رفت و در آنجا به ریاست دارالانشا برگزیده شد. تاریخ مرگ او مانند تولدش معلوم نیست ، اما با توجه به سال تألیف تحفة الهدایت (1277) مسلّماً تا آن تاریخ در قید حیات بوده است .

بهدرا افزون بر تاریخنگاری در شاعری و بویژه در سرودن اشعار تاریخی مهارت داشت . او در نوشته هایش اشعار شاعران ایرانی ، مانند فردوسی ، سعدی و حافظ را نقل کرده است (بهدرا، مقدمة سینگ ، ص 12).

بهدرا با تبحری که در زبان فارسی ، انشانگاری و تاریخ نویسی داشت ، با حمایت راجا گلاب سینگ آثار بسیاری به رشتة تحریر درآورد. از آثار مشهور او می توان به چهار باغ پنجاب ، تحفة الهدایت و راج دَرشَنی اشاره کرد (منزوی ، ج 10، ص 585 ـ586).

چهار باغ پنجاب . نام اصلی آن ، رسالة صاحب نما (بهدرا، ص 2) و اثری است تاریخی که از قدیمترین روزگاران بشر و دورة اساطیری هند آغاز شده و به موضوعاتی از قبیل حملات احمد شاه ابدالی ، تاریخ سیکها، رهبران مذهبی ، خانواده های سلطنتی اسلامی و غیراسلامی پرداخته است . نویسنده به بزرگان دینی هندو، مسلمان ، سیک ، صوفی ، عارف ، و داستانهای پنجاب اهمیت خاصی داده است . بسیاری از شهرها، قصبه ها و روستاهایی که در این اثر ذکر شده اند، امروزه تغییر نام داده یا بکلی از بین رفته اند. بهدرا در این کتاب ، دور از هر گونه تعصب ، از حکومتهای مسلمانان و خاندانهای سلطنتی اسلامی یاد کرده است . ذکر تاریخ حملات پادشاهان پنجاب و حکومت هر پادشاه به تاریخ میلادی ، قمری و بِکرمی (سال بِکرماجیت مطابق با 56 ق م )، از ویژگیهای دیگر این کتاب است (رجوع کنید به ص 44، 46). بهدرا در نگارش این اثر از آیات قرآنی و احادیث نبوی ، اشعار فارسی و اصطلاحات هندی و پنجابی بهره برده است . نگارش این کتاب در 1265 به پایان رسید (همان ، ص 410ـ411) و در 1343 ش /1965 به کوشش کِرپال سینگ و با تجدیدنظر دیوان سینگ چاپ شد.

تحفة الهدایت . این کتاب در 1277/1860 تألیف شده و مؤلف در مقدمه اشاره می کند که آن را در پاسخ به انتقادهای تحفة الهند از آیین هندو، نگاشته شده است . بهدرا با بهره گیری از کتابهای بنیادی هندوان ، به بیان اعمال و آرای آنان و دفاع از عقایدشان پرداخته است . این کتاب مشتمل بر دو «هدیه » (هدایت ) است : هدیة نخست هفده «زاد» (فصل ) و هدیة دوم پانزده زاد است (ظهورالدین احمد، ج 4، ص 36ـ37). نسخه های خطی این کتاب در موزة بریتانیا و کتابخانة شخصی ظهورالدین احمد موجود است (همان ، ج 4، ص 39).

راج دَرشَنی . این کتاب که تاریخ ایالت جاموست از قدیمترین سلسله های پادشاهی هند یعنی سُورَج بَنسی (فرزندان خورشید) آغاز شده (همان ، ج 4، ص 32) و نسخة خطی آن در کتابخانة موزة بریتانیا نگهداری می شود (ریو، ج 3، ص 955).


منابع :
(1) ظهورالدین احمد، پاکستان مین فارسی ادب ، ج 4، لاهور 1985؛
گنیش داس بهدرا، چهارباغ پنجاب ، چاپ کِرپال سینگ و

(2) تجدیدنظر دیوان سینگ ، پنجاب 1965؛
(3) احمد منزوی ، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان ، اسلام آباد 1362ـ1370 ش ؛


(4) Charles Rieu, Catalogue of the Persian manuscripts in the British Museum , Oxford 1966.

/ شاهد چوهدری /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2231
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست