responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2168

 

بهادُرشاه اول ، محمد مُعَظّم ، دومین پسر اورنگ زیب (حک : 1068ـ 1118) و هفتمین پادشاه از سلسلة بابریان هند (حک : 1118ـ1124). او در 30 رجب 1053 در برهانپور دکن به دنیا آمد. مادرش رحمة النساء نواب بایی ، دختر راجه راجویِ راجَوْری در کشمیر بود. نام و عنوان کامل او «ابونصر سیدقطب الدین محمدشاه عالم بهادرشاه پادشاه » است . همراه پدرش در بیجاپور گُلکُنده به جنگ با مَراتهه * ها پرداخت ، اما به بهانة ارتباط پنهانی با حاکم گلکنده ، با پسرانش در 11 جمادی الاولی 1099 دستگیر شد. محمد معظم در شوال 1107 آزاد و به صوبه داری آگره منصوب گردید. در 1111 به حکومت کابل رسید و تا 1118 در این سمت باقی بود (مستعدخان ، ص 153) و فرزندان بزرگترش حکومت تته (تهته ) و مُلتان را داشتند. اورنگ زیب پیش از مرگ ، سرزمین بابری را میان سه پسرش ، محمد معظم ، شاهزاده اعظم و کامبخش ، تقسیم کرد و آنان را به صلح با یکدیگر خواند. محمدمعظم با شنیدن خبر درگذشت پدر (18 ذیحجة 1118)، به سوی لاهور رفت و خود را بهادرشاه خواند و در 1119 در نزدیکی لاهور، با اعظم شاه جنگید. این جنگ به شکست اعظم شاه و کشته شدن پسران او، بیداربخت و عالی تبار، انجامید. بهادرشاه در 1120 در حوالی حیدرآباد، کامبخش را نیز شکست داد. کامبخش بر اثر جراحت درگذشت و بهادرشاه ، پادشاه سرزمین بزرگ بابری شد. او منعم خان ، خان خانان ، را به وزارت برگزید و اسدخان ، وزیر اورنگ زیب ، را وکیل مطلق خود کرد (خوافی اورنگ آبادی ، ج 1، ص 310، 320، ج 2، ص 93، 106؛ خافی خان نظام الملکی ، ج 2، ص 592 به بعد، 598، 600)) و پسرش ذوالفقارخان را نیز منصب میربخشی (ریاست دیوان محاسبات ) داد.

بهادرشاه در دوران کوتاه فرمانروایی خود با مشکل مراتهه ها، راجپوتها و سیکها روبرو بود. او به پیشنهاد ذوالفقارخان ، شاهو، نوادة شیواجی ، را از زندان آزاد کرد و با منصب مغولیِ «هفت هزاری » به مَهارَشْتْرا فرستاد. با ورود او به این ناحیه ، جنگ داخلی میان هواداران شاهو و طرفداران تارابایی ، بیوة عمویش راجارام ، درگرفت . بهادرشاه در 1119 راجپوتها را به اطاعت خویش درآورد، اما در 1122 با شورش سیکها روبرو شد و ناچار با راجپوتها راه سازش در پیش گرفت . پس از کشته شدن گویند سینگ ، آخرین پیشوا (گورو )ی سیک که از طرفداران بهادرشاه بود، در شمال هند شخصی به نام بَندا بار دیگر سیکها را به سرکشی واداشت و وزیرخان را به قتل رسانید و سِرهِند را گرفت و پنجاب شرقی را نیز به وحشت انداخت . بهادرشاه به لوگره تاخت و در 1122 بَندا را شکست داد، اما نتوانست او را دستگیر کند. بهادرشاه سرانجام در هفتادسالگی در 20 محرم 1124 در لاهور درگذشت . پس از او میان چهار پسرش ، معزالدین جهاندارشاه ، عظیم الشأن ، رفیع الشأن و جهانشاه ، بر سر جانشینی جنگ درگرفت که به پیروزی معزالدین خاتمه یافت .

بهادرشاه مردی دانشور، پرهیزگار و سخاوتمند بود. او تلاش می کرد تا بر پایة اعتدال و آشتی حکومت کند. کمتر درخواستی را رد می کرد و همین خصلت سبب شد تا او را «بی خبر» لقب دهند.


منابع :
(1) محمدعلی خان انصاری پانی پتی ، تاریخ مظفری ، نسخة خطی موزة بریتانیا، ش 466 . Or ؛
(2) بهیم سین ، دل کُشا ، نسخة خطی موزة بریتانیا، ش 23 Or. ؛
(3) جگجیون داس ، منتخب التواریخ ، نسخة خطی موزة بریتانیا، ش 26 Add. و 253 Add. ؛
محمد هاشم خافی خان نظام الملکی ،



(4) منتخب اللباب ، ج 2، چاپ کبیرالدین احمد، کلکته 1874؛
(5) میرعبدالرزاق خوافی اورنگ آبادی ، مآثر الامراء ؛
(6) خوشحال چند، نادرالزمانی ، نسخة خطی کتابخانة سلطنتی برلین ، ش 495؛
(7) دانشمندخان ، بهادر شاهنامه ، نسخة خطی موزة بریتانیا، ش 24 Or. ؛
(8) همو، جنگ نامه ، چاپ سنگی نولکشور؛
(9) کامراج ، اعظم الحرب ، نسخة خطی موزة بریتانیا، ش 1899 Or. ؛
(10) کامورخان ، تذکرة سلاطین چغتای ، ج 2، نسخة خطی انجمن سلطنتی آسیایی ، ش 97؛
(11) عبدالحمید لاهوری ، پادشاه نامه ، کلکته 1878؛
(12) محمد قاسم لاهوری ، عبرت نامه ، نسخة خطی موزة بریتانیا، ش 1934 Or. ؛
(13) محمد ساقی مستعدخان ، مآثر عالمگیری ، کلکته 1871؛
(14) محمد شفیع وارد تهرانی ، مرآت واردات ، نسخة خطی موزة بریتانیا، ش 6579 Add. ؛


(15) The Cambridge history of India , vol. IV, ch. IX, Cambridge 1931;
(16) W. Irvine, The later Mughals , vol. I, Calcutta 1921;
(17) V. Sarkar, History of Awrangzib , vol. IV, 2nd ed., Calcutta 1925;
(18) Ira ¦dat Kha ¦n Wa ¦dhih, Memoirs , in Jonathan Scott, History of the Deccan , 1794, vol. II, part 4.

(19) / اسپیر ، تلخیص از ( د.اسلام ) ؛
با اضافاتی از شریف حسین قاسمی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2168
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست