بهاءالدین سمرقندی ، علی بن محمدّبن اسماعیل مشهور به اِسبیجابی ، فقیه حنفی و شیخ الاسلام سمرقند. در 454 در اسبیجاب ، شهری میان تاشکند و سیرام ، به دنیا آمد ودر سمرقند ساکن شد (طاش کبری زاده ، ج 2، ص 140ـ141؛ قرشی حنفی مصری ، ج 1، ص 370ـ371؛ بغدادی ، ج 1، ستون 697). در ماوراءالنهر آن روزگار، کسی مانند او، به تبلیغ و حفظ مذهب حنفی همّت نمی گماشت . وی همواره به تحصیل و تدریس می پرداخت و شاگردان بسیاری داشت ، از جمله سمعانی ، که از او اجازه نامه داشت برهان الدین * بخاری مرغینانی (متوفی 593) معروف به صاحب هدایه نیز از دورانی که نزد او درس خوانده به نیکی یاد کرده و گفته است که او مرا برای افتاء به طور مطلق شایسته می دانست و نامه ای طولانی هم در این باره نوشته بود، ولی من موفق به گرفتن اجازة فتوا از او نشدم (قرشی حنفی مصری ، ج 1، ص 371؛ ابن قطلوبغا، ص 44ـ 45). وی در 535 در سمرقند از دنیا رفت . از جمله تألیفات اوست : الفتاوی ؛ کتاب الزّاد ؛ شرح مختصر الطّحاوی فی فروع الحنفیّة تألیف امام ابی جعفر احمدبن محمد طحاوی حنفی (متوفی 321؛ کحاله ، ج 7، ص 183؛ حاجی خلیفه ، ج 2، ستون 1627؛ بغدادی ، همانجا).

---

منابع :
(1) ابن قطلوبغا، تاج التّراجم فی طبقات الحنفیة ، بغداد 1962؛
(2) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج 5، بیروت 1410/1990؛
(3) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، بیروت 1410/1990؛
(4) احمدبن مصطفی طاش کبری زاده ، کتاب مفتاح السّعادة و مصباح السیادة ، ج 2، حیدرآباددکن 1400/1980؛
(5) عبدالقادربن محمد قرشی حنفی مصری ، الجواهر المضیئة فی طبقات الحنفیة ، حیدرآباددکن 1332؛
(6) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، دمشق 1957ـ1961، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) .

/ داود الهامی /