بُویَهی ، ناصربن ابراهیم ، فقیه و شاعر شیعی قرن نهم . در اَحسا به دنیا آمد، در جوانی به جبل عامل رفت و تا آخر عمر در عَیناثا ساکن شد. چنانکه از شهرتش پیداست ، از نسل آل بویه است ؛ اجداد او مقبره ای خانوادگی در نجف دارند که به مقبرة السلاطین شهرت دارد (حرّعاملی ، ج 1، ص 187ـ 188؛ افندی اصفهانی ، ج 5، ص 232ـ233). وی از شاگردان شیخ ظهیرالدّین عاملی (متوفی 852) در عیناثا بود (امین ، ج 10، ص 202) و از زین الدّین علی بن محمد بیاضی ، مؤلف الصراط المستقیم و جمال الدّین احمد عیناثی ، اجازة ( روایت ) داشت (آقابزرگ طهرانی ، 1362ش ، ص 143؛ افندی اصفهانی ، ج 5، ص 235). مرگ او را بر اثر طاعون فراگیر در 852 یا 853 ذکر کرده اند (حرّ عاملی ، ج 1، ص 187؛ مدرّس تبریزی ، ج 1، ص 289؛ قمی ، ج 2، ص 89؛ افندی اصفهانی ، ج 5، ص 234؛ امین ، همانجا).

مهمترین اثر بویهی ، شرحِ الابحاث المفیدة فی تحصیل العقیدة علاّ مه حلّی در کلام است که نسخة اصلی آن در کتابخانة آستان قدس رضوی نگهداری می شود (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 13، ص 57). از دیگر آثار اوست : رساله ای جامع در حساب ؛ حاشیه بر قواعد علاّ مه ؛ و حواشی بسیار بر کتب فقه و اصول (مدّرس تبریزی ؛ امین ، همانجاها؛ افندی اصفهانی ، ج 5، ص 233). افندی در خزانة شیخ صفی در اردبیل ، نسخه ای از ذِکْری الشیعة فی احکام الشریعة اثر شهید اول ، محمدبن مکّی ، را با حواشی بویهی دیده که تاریخ کتابت حواشی 851 بوده است (افندی اصفهانی ، ج 5، ص 234). بویهی شعر نیز می سرود و نمونة اشعارش در ریاض العلما (همان ، ج 5، ص 233ـ234) به نقل از حرّعاملی (همانجا) و نیز در اعیان الشیعه (امین ، همانجا) آمده است .

---

منابع :
(1) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعه الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/ 1983؛
(2) همو، طبقات اعلام الشیعة ، جزء 6: الضیاء اللاّمع فی القرن التاسع ، چاپ علی نقی منزوی ، تهران 1362 ش ؛
(3) عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء ، چاپ احمد حسینی ، قم 1401؛
(4) محسن امین ، اعیان الشیعة ، چاپ حسن امین ، بیروت 1403/ 1983؛
(5) محمدبن حسن حرّعاملی ، امل الا´مل ، چاپ احمد حسینی ، ج 1، بغداد 1385/1965؛
(6) عباس قمی ، کتاب الکنی و الالقاب ، صیدا 1357ـ 1358، چاپ افست قم ( بی تا. ) ؛
(7) محمدعلی مدرس تبریزی ، ریحانة الادب ، تهران 1369 ش .

/ محمّدهانی ملاّ زاده /