responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2097

 

بُوقا(2) ، یکی از رؤسای غُزْ (اُغوز) از قبایل ترک . نام او در آثار ابن اثیر (ج 9، ص 379، 382 به بعد) و بیهقی (چاپ مورلی ، ص 71) آمده است . در420، عده ای از غزها از جمله بوقا در ماوراءالنهر از مرز خراسان عبور کردند. این دسته که در خدمت سلطان مسعود بودند، ناگزیر به اردوی تاش فَرّاش پیوستند. در 422، در لشکرکشی تاش فراش برای جنگ با علاءالدوله بن کاکویه ، غزها مانند زمان سلطان محمود، با قساوت تمام جنگیدند. فَراش به همین بهانه ، بیش از پنجاه تن از امیران آنان و عده ای از مردم قبیله را به قتل رساند. دسته ای دیگر از غزها به سوی مغرب رفتند و سپس ، از خراسان تا دیار بکر، نواحی متعددی را زیر پا نهادند و در بیستم رمضان 435، از اعراب زیر فرمان امیر قَرْواش بن مُقَلَّد (از خاندان بنی عُقَیل ) در دیار بکر شکست خوردند. در همان سال ، غزها از دامغان تا موصل بسیاری از شهرها را بکلی تاراج و تخریب کرده بودند؛ اما، این بار، ویرانگریهای این قوم کوچ نشین چندان طول نکشید و به گفتة ابن اثیر (ج 9، ص 391)، غزها «چون ابر تابستان » آمدند و رفتند. در شرح این رفتارهای وحشیانه ، پیوسته از بوقا یاد شده است ، بویژه به عنوان فرمانده شاخه ای از این قبیله که از آذربایجان به ری بازگشته ، یک بار دیگر آنجا را غارت کرده و، سرانجام ، در یورش به همدان و محاصرة آنجا شرکت جسته است . نام کِزا بوقا جزو رؤسایی آمده است که به پیشنهاد هم ولایتی خود، سلطان طغرل بیگ ، که خواهان فرمانبرداری آنان بوده ، با خشونت جواب رد داده اند. بوقا در آخرین جنگهایی که با قرواش درگرفت نیز حضور داشت و پس از شکست خوردن از قرواش ، حاکم موصل ، در رمضان 435، همراه یارانش ، آناسی اوغلی و منصور و گوکْتاش بیگ ، سرزمینهای اسلامی را رها کرد و به فرمان طغرل بیگ ، برای «غزا» به روم شرقی لشکر کشید. بوقا و یارانش ، در مسیر مرادسویی (رودخانة مراد)، به شهرها و قصبات و روستاهای ارمنی نشین تابع روم شرقی حمله کردند؛ سپس در نزدیکی نهر اَرْجیش و در محل واسپوراگان (حوضة دریاچة وان ) به والی (کاتاپان ) شهر، پیام و هدیه فرستادند و اجازه خواستند تا از آنجا وارد آذربایجان شوند، ولی استفانوس پیشنهاد آنان را نپذیرفت و به آنان یورش برد، اما خود مغلوب و اسیر گردید. ماتیو ی اورفه ای (ترجمة فرانسوی ، دولوریه ، ص 80 و بعد)، مورخ ارمنی راوی این حادثه ، می گوید: ترکان والی را با خود به آذربایجان بردند و در قصبة هِر (اهر) به قتل رساندند. به گفتة ابن ازرق ، سلطان طغرل بیگ ، آناسی اوغلی و بوقا را با ده هزار سوار به دیار بکر فرستاد و آنجا را به اِقطاع در اختیار آنان قرار داد. این دو امیر، پس از چپاول فراوانِ این ناحیه ، در نزدیکی میّافارقین * با نصرالدوله احمدبن مروان ، امیر دیار بکر، جنگیدند. آنها پیشنهاد نصرالدوله را مبنی بر پرداخت پنجاه هزار ( سکة ) طلا برای عقب نشینی نپذیرفتند و شهر را محاصره کردند. شبی این دو امیر ترک در اثنای مستی یکدیگر را کشتند و طوایف و قبایل زیردست آنان ، به جان هم افتادند. نصرالدوله ، با استفاده از فرصت از شهر بیرون آمد و به آنان حمله برد؛ عده ای را کشت و عدة دیگر را اسیر کرد. این روایت ابن ازرق خالی از خطا نیست ؛ و باید پذیرفت که این حادثه در 439 روی داده است ( به نوشتة کاهن ( د.اسلام ، چاپ دوم ، ذیل مادّه ) بوقا در 435، به دست بدویان و کردها کشته شد. ) .


منابع :
] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1385ـ1386/1965ـ

(1) 1966؛


EI 2 , s.v. "Buk ¤a" (by Cl. Cahen)]

/ و. بارتولد و مکرمین خلیل اینانچ ( د. ا. ترک ) /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2097
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست