responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1978

 

بنی ساله ، از عشایر عرب شیعی مذهب خوزستان که در طینة هویزه سکونت دارند. این عشیره از شعب قبیلة طی اند اما بعضی از آنان خود را از بنی تمیم می پندارند (عزّاوی ، ج 4، ص 194). جابرجلیل مانع آنان را قبیله ای قحطانی از عبد شمس بن عبد مناف برادران آل کثیر، قبیلة معروف عرب ، می داند و می گوید آنان همان بنوساله بن عبدالرحمان ملقب به ابو سعیدبن عبد شمس بن عبدمناف اند (ص 105)، ولی در کتب انساب چنین نسبی دیده نمی شود بلکه عبدالرحمان بن سَمُرة بن حبیب بن عبدشمس بن عبدمناف ذکر شده و نامی از ساله یافت نمی شود (ابن حزم ، ص 74؛ سویدی ، ص 70).

محل سکونت اولیة بنی ساله پیش از آلبوکاسِب (حول بوکاسب )، خوزستان و در اطراف خرمشهر بود (مانع ، ص 106)، ولی بعدها، هنگامی که مشعشعیان بر هویزه حکم می راندند، به این ناحیه مهاجرت کردند و آنان را در نبرد با دشمنانشان یاری دادند (همانجا). در 1264 که مولی فرج الله خان ، حاکم هویزه ، مصمم شد با کمک عشایر هم پیمان خود با بنی طُرُف * وارد جنگ شود، بنی ساله هم در کنار عشایر سواری ، مزرعه و شرفه به سود حاکم هویزه وارد جنگ شدند (طرفی ، 1368 ش ، ص 93).

در پی کشته شدن مولی فرج الله خان به دست بنی طرف ، فرزندش ، مولی عبدالله سوم ، حکمران سراسر خوزستان شد. وی به خونخواهی پدرش ، براساس نقشه ای با همدستی شیوخ بنی ساله ، روزی که بزرگان بنی طرف در منزل شیخ بنی ساله جمع شده بودند، به غلامان خود دستور داد تا بر سر آنان بریزند و آنان را بکشند. با این نیرنگ ، شانزده تن از شیوخ بنی طرف بر سر سفرة شیخ بنی ساله به هلاکت رسیدند (همان ، ص 93ـ94)، اما این ، سرآغاز دشمنی سخت بین دو قبیلة بنی طرف و بنی ساله شمرده نمی شود بلکه این دشمنی به زمان سکونت اولیة بنی طرف در روستاهای اطراف خرمشهر (الهْمِیلی ) و همسایگی آنان با بنی ساله باز می گردد که هجده تن از بنی ساله به سبب پیمانی که با ایرانیان بر ضد بنی طرف بسته بودند به دست این قبیله کشته شدند (مانع ، ص 129). بنی ساله در 1303 با بنی طرف ، دشمن دیرینة خود، در حملة بزرگ به هویزه همراهی داشتند. این اتحاد که به ابتکار شیخ دوراندیش بنی طرف شکل گرفت ، به تسخیر هویزه و انقراض حکومت پانصد سالة مشعشعیان انجامید (طرفی ، 1372 ش ، ص 121). اما در پی اختلاف سختی میان قبیلة شرفه (از بنی طرف ) و قبیلة بنی ساله ، برخی از خاندانهای بنی طرف از شرفه و برخی دیگر از بنی ساله ، به حمایت برخاستند، و این رویداد به جنگی انجامید که خاندانهای بنی طرف را رو در روی یکدیگر قرار داد (همان ، ص 121ـ122).

در 1299، در زمان ناصرالدین شاه قاجار (1264ـ1313)، بنی ساله یکی از عشایر مهم هویزه به شمار می رفت که نسبت به سایر طوایف هویزه از جهت «دولت و جمعیت » مزیت داشت (نجم الدوله ، ص 64، 69).

بنی ساله به نوشتة هنری فیلد (ص 236؛ درمتن او: بنی صالح ) در اوایل قرن چهاردهم /بیستم ، دارای 100 ، 2 کلبه در ناحیة شمال شَویب و بین این شهر و هویزه در غرب خوزستان بودند که از تعداد زیادی شعب اصلی و فرعی ترکیب می یافت از آن جمله : بنی مناصیر * ، بَراهْنَه ، صُوَیِّت ، آل بوغَنّام و آل بوغُربَه (نیز رجوع کنید به مانع ، ص 106). بزرگ منشی ، شجاعت و کرم آنان که بدان شهره اند به جدّشان علی علیه السلام می رسد (همانجا).

اکنون این قبیله به تیره های متعددی تقسیم می شود و منازل آنان در سواحل کارون ، جراحی و کرخه و در شهرهای خرمشهر، آبادان و اهواز و مرکز تجمع آنان منطقة ممتدی بین اهواز و سوسنگرد است . شمار آنان به چهار هزار خانوار بالغ می شود که بیشتر آنان کشاورز و دامدارند (همانجا).


منابع :
(1) ابن حزم ، جمهرة اَنساب العرب ، چاپ عبدالسلام محمد هارون ، قاهره ( تاریخ مقدمه 1382/1962 ) ؛
(2) محمدامین سویدی ، سبائک الذهب فی معرفة قبائل العرب ، بیروت ( بی تا. ) ؛
(3) حمید طرفی ، «خاندان سادات مشعشع و حکومت اسلامی هویزه »، فصلنامة عشایری ذخائر انقلاب ، ش 7 (تابستان 1368)؛
(4) همو، المنیورو جهاد عشایر عرب خوزستان ، اهواز 1372 ش ؛
(5) عباس عزّاوی ، عشائرالعراق ، بغداد 1937ـ 1956، چاپ افست قم 1370ش ؛
(6) هنری فیلد، مردم شناسی ایران ، ترجمة عبدالله فریار، تهران 1343 ش ؛
(7) جابر جلیل مانع ، مسیرة الی ' قبائل الاهواز ، قم 1372 ش ؛
(8) عبدالغفاربن علی محمدنجم الدوله ، سفرنامة خوزستان ، چاپ محمد دبیرسیاقی ، تهران 1341 ش .

/ سیدصادق اوالی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1978
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست