responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1795

 

بَنّاء ، احمد بن محمد دِمیاطی ، عالم شافعی مذهب قرن یازدهم و دوازدهم و از ارکان طریقت نقشبندیه در مصر. تاریخ تولد او نامعلوم است . در دمیاط * ، شهری بر حاشیة شاخه شرقی نیل ، به دنیا آمد. کودکی را در همین شهر گذراند و به حفظ قرآن و تحصیل علم نزد مشایخ آنجا پرداخت (جبرتی ، ج 1، ص 142؛ سرکیس ، ج 1، ستون 885)، سپس به قاهره رفت و نزد شیخ سلطان مَزّاحی و نورالدین علی شَبرامَلِّسی علوم قرائت و فقه آموخت و از آنان (همانجاها) و از استادانی چون نورالدین علی اَجهوری ، شمس الدین محمد شَوبَری ، شهاب الدین احمد قَلْیوبی ، شمس الدین محمد بابلی و برهان الدین ابراهیم میمونی حدیث شنید (جبرتی ، همانجا).

بنّاء سه بار به حجاز سفر کرد. در سفرِ نخست ، از برهان الدین ابراهیم کورانی حدیث شنید و پس از بازگشت به دمیاط ، برخی از آثار مهم خود را تألیف کرد (رجوع کنید به ادامة مقاله ). در سفر دوم ، پس از انجام مناسک حج ، به یمن رفت و در آنجا به واسطة احمدبن عَجیل به طریقت نقشبندیه وارد شد، مدتی در خدمت او بود تا اینکه اجازة ارشاد یافت و به امر وی به مصر بازگشت . بنّاء به عنوان مُرابط (کسانی که در سرحدّات اسلامی سکنی می گزیدند) به قریة عَزبَة البرج ، در نزدیکی بحرالمیت ، رفت و در آنجا به عبادت و ارشاد پرداخت و شاگردان بسیاری تربیت کرد (جبرتی ؛ سرکیس ، همانجاها). وی را آخرین کسی دانسته اند که برای ترویج و تبلیغ طریقت نقشبندیه در مصر و تشیید مبانی آن تلاش فراوان کرد و رنج بسیار متحمّل شد (همانجاها؛ مدرس تبریزی ، ج 2، ص 230). بنّاء در سومین سفر خود به حجاز، پس از به جای آوردن مراسم حج ، در مدینه درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد. برخی وفات او را در 1116 (بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1، ستون 167)، و برخی دیگر در 1117 دانسته اند (جبرتی ؛ سرکیس ، همانجاها؛ بروکلمان ، ج 2، ص 429؛ خزانة التیموریة ، ج 3، ص 39؛ مکتبة الازهریة ، ج 1، ص 45).

مهمترین اثر بنّاء، اِتحاف فضلاءالبشر بالقراءات الاربعة عشر است که آن را مُنتَهَی الاَمانی والمَسَرّات فی علوم القراءات نیز نامیده اند (سرکیس ، همانجا؛ بروکلمان ، > ذیل < ، ج 2، ص 454؛ خزانة التیموریة ، ج 1، ص 7، 272؛ مکتبة الازهریة ، همانجا). وی در این کتاب ، پس از مقدمه ای کوتاه ، به مبادی علم قرائت و سپس در ابواب و فصول متعدد، به موضوعات دیگر علم قرائت ، از جمله معرفی چهارده قاری و روایتهای آنان ، پرداخته است . بررسی اختلافات این قاریان در تمامی سوره های قرآنی ، بیشترین صفحات این کتاب را پر کرده است . از دیگر امتیازهای این کتاب ، آوردن وجه قرائات گوناگون از حیث زبان و اِعراب ، پس از ذکر قرائات وارده در هر مورد، است (بناء، مقدمة شعبان محمد اسماعیل ، ص 54). در این کتاب ، با توجه به وابستگی میان تفسیر و قرائت ، به نکات تفسیری اهتمام ، و به احکام فقهی نیز توجه شده است (همان ، ص 55، 58).

بغدادی ( هدیة العارفین ، ج 1، ستون 167؛ همو، ایضاح المکنون ، ج 1، ستون 20؛ ج 2، ستون 571) به اشتباه اتحاف فضلاءالبشر و منتهی الامانی و المسرّات را دو کتاب مستقل دانسته است . جبرتی (همانجا) تنها از اتحاف البشر بالقراءات الاربعة عشر (با حذف «فضلاء») نام برده ، و کحاله (ج 2، ص 71) همین کتاب را با منتهی الامانی والمسرات یکی دانسته ، و سرکیس (همانجا) هم از اتحاف البشر و هم از اتحاف فضلاءالبشر نام برده است .

از دیگر تألیفات اوست : مختصری از سیرة حلبیه ، تألیف نورالدین حلبی (جبرتی ؛ سرکیس ، همانجاها؛ بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1، ستون 167؛ مکتبة الازهریة ، ج 5، ص 547)؛ حاشیه ای بر شرح جلال الدین مَحَلّی بر الورقات امام الحرمین (سرکیس ، همانجا)، در اصول فقه (بیروت و قاهره 1407؛ بناء، مقدمه شعبان محمداسماعیل ، ص 50)؛ ذخائر المهمّات فیما یجب الایمان به من المسموعات دربارة اَشراط السّاعه (جبرتی ؛ سرکیس ؛ بغدادی ؛ کحاله ، همانجاها؛ برای دیگر آثار او رجوع کنید به بروکلمان ، ج 2، ص 429، > ذیل < ، ج 2، ص 454؛ بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1، ستون 167؛ همو، ایضاح المکنون ، ج 2، ستون 630؛ کحاله ، همانجا).


منابع :
(1) اسماعیل بغدادی ، ایضاح المکنون ، ج 1و2، در حاجی خلیفه کشف الظنون ، ج 3 و 4، بیروت 1410/1990؛
(2) همو، هدیة العارفین ، ج 1، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج 5، بیروت 1410/1990؛
احمدبن محمد بناء، اتحاف فضلاء البشر بالقِراءَاتِ الاربعة

(3) عشر ، مقدمة شعبان محمداسماعیل ، بیروت و قاهره 1407/ 1987؛
(4) عبدالرحمان بن حسن جبرتی ، تاریخ عجائب الا´ثار فی التراجم و الاخبار ، بیروت ( بی تا. ) ؛
(5) خزانة التیموریة ، فهرس الخزانة التیموریة ، قاهره 1367/1948؛
(6) یوسف الیاس سرکیس ، معجم المطبوعات العربیة و المعربة ، قاهره 1346/1928، چاپ افست قم 1410؛
(7) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، دمشق 1957ـ1961، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(8) محمدعلی مدرس تبریزی ، ریحانة الادب ، تهران 1369 ش ؛
(9) مکتبة الازهریة ، فهرس الکتب الموجودة بالمکتبة الازهریة ، الازهر 1364/ 1945؛


(10) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur , Leiden 1943-1949, Supplementband , 1937-1942.

/ مالک حسینی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1795
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست