responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1730

 

بَلْقَین (مخفف بَنوالقین ؛ قس بَلحارث و جز آن ) ، نام یک یا چند قبیلة عرب . مشهورترین شاخة آن ، بخشی از گروه قبیله ایِ قُضاعَه است و قَیْن در اینجا لقب نُعمان بن جَسْر تلقی می شود. به همین دلیل ، این قبیله در نسبت به قین بن جسر، به این نام معروف شده است . قَین به معنای آهنکار، آهنگر یا احتمالاً برده و در نَقائض جَریر و الفَرَزْدَق به عنوان واژه ای تحقیرآمیز به کار رفته است ؛ لیکن هیچ مدرکی دربارة ارتباط بلقین بن جسر با آهنگران وجود ندارد. آنان همچون قبیله ای بدوی عمل می کردند و حقاً نیز به پیروزیهایشان می بالیدند (رجوع کنید به شعری در ابن خلکان ، ج 1، ص 40). از میان قبایلی که افراد بَلقین با آنان جنگیدند کَلب (ابوتمّام ، ج 1، ص 77؛ یاقوت حموی ، ج 3، ص 241، ج 4، ص 49؛ ابن سعد، ج 3، جزء 2، ص 27 و بعد؛ ابن اثیر، ج 2، ص 224؛ ابن حجر عسقلانی ، ج 2، ص 45)، بَهراء (بَلاذُری ، ص 283) و غَطفان (ابوالفرج اصفهانی ، ج 2، ص 194) قابل ذکرند. همچنین اسامیِ مکانهای مختلفی در زمینهای قبیله ای بلقین معروف شده است (رجوع کنید به یاقوت حموی ، فهرست راهنمای قبایل ). یکی از این زمینها ثَجر میان وادی القُری ' و تَیماء است ، و ظاهراً بیشتر زمینهای دیگر آنها در نواحی شمالی تر بوده است . از میان قبایل همسایة آنان می توان از کلب ، بَلی و عُذرَه نام برد. احتمالاً قسمتی از قبیلة بلقین با حضرت محمد صلّی اللّه علیه وآله وسلّم مناسبات دوستانه داشته اند؛ چون در لشکرکشیِ ذات السَّلاسِل در سال هشتم هجرت ، مسلمانان چشم انتظار یاری آنان بودند (واقدی ، ج 2، ص 770 و بعد)؛ اما تقریباً در همین زمان ، گروهی از آنها در جنگ مُؤتَه و همچنین در جنگ یَرموک و شاید فِحل با مسلمانان می جنگیدند (ابن هشام ، ص 792؛ طبری ، سلسلة اول ، ص 1611 و 2347). دربارة اینکه آنان هیئتی (وفْد * / وفود) برای عقد قرارداد با حضرت رسول اکرم فرستاده باشند، مدرکی وجود ندارد. ازینرو گزارش سیف بن عمر (طبری ، سلسلة اول ، ص 1872) حاکی از اینکه ایشان عاملی داشتند و برخی هم در رِدَّه به آنان پیوستند، احتمالاً فقط به بخش کوچکی از آنها اشاره دارد. بدین ترتیب ، به نظر می رسد که اکثریت این قبیله پس از فتح شام به اسلام گرویده باشند.

در دومین جنگ داخلی (فتنة ابن زُبیر) آنها از مروان حمایت کردند (طبری ، سلسلة دوم ، ص 478؛ مسعودی ، ص 308)؛ اما اندکی بعد، عبدالملک تصمیم گرفت در لشکرکشی به کلب ، نزدیک محلی که قُراقِر نامیده می شد (یاقوت حموی ، ج 4، ص 49) به مقابله با آنان برخیزد. گروهی شامل ششصد تن از جنگجویان ایشان در لشکر بنی امیّه شرکت داشتند که در 119، برای نبرد با بهلول که شورشی بر ضدّ امویان برپا کرد (طبری ، سلسلة دوم ، ص 1623، ابن اثیر، ج 5، ص 156) اعزام شده بودند. آخرین خبر دربارة آنها، درگیری ایشان در 176، در جنگ درون قبیله ای دمشق است (ابن اثیر، ج 6، ص 87 و بعد).

به قولی ، دو برادرِ بَلقین : مالک و عاقل ، یاران صمیمیِ جَذیمه الابرَشِ * حیری بوده اند که هیچگاه از یکدیگر جدا نمی شده اند (ابن خلکان ، ج 3، ص 653؛ مُفَضَّل ضبّی ، ج 1، ص 535، سطر2، منظومة 67، سطر21). مشهورترین عضو این قبیله ، ابوالطَّمَحان * شاعر بوده که در دوران پیش از اسلام با عموی حضرت محمد صلّی اللّه علیه وآله وسلّم ، و زبیربن عبدالمطّلب ، و نیز با عبدالله بن جُدعان پیوند دوستی داشته است (ابن قُتَیبه ، ص 229 و بعد؛ ابن خلَکان ، ج 1، ص 40؛ کوسن دوپرسوال ، ج 1، ص 131، ج 2، ص 232).

قَلقَشندی (ص 71) دو قبیله را بنوالقین نامیده است . گذشته از قبیله ای که یاد شد، شاخه ای از ( قبیلة ) اسد (بن خُزَیمه ) نیز به همین نام وجود دارد؛ اما این احتمال نیز هست که این اسد با أسد ـ جدّ قَین بن جَسْر ـ خلط شده باشد، زیرا جز نام آن دو، تنها مطلب ناچیزی دربارة آنها ثبت شده است . گروهی از بَلقین ـ به احتمال قوی آهنگرهای واقعی ـ در معادن بنوسُلیم در فَران شناسایی شده اند که به نظر می رسد شاخه ای از گروه بَلی بوده باشند (یاقوت حموی ، ج 3، ص 865). حدس زده اند که بَلقینیان از نسلِ کِنیتهای عهد عتیق باشند، به عنوان مثال ، نولدکه چنین عقیده دارد، (ص 181)؛ لیکن هیچ مدرک قانع کننده ای برای تأیید این مطلب وجود ندارد.


منابع :
(1) ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة ؛
(2) ابن حجر عسقلانی ، الاصابة فی تمییزالصحابة ؛
(3) ابن سعد، الطبقات الکبری ، چاپ سخو... ( و دیگران ) ، لیدن 1905-1940؛
(4) ابن قتیبه ، کتاب الشعر والشعراء ، چاپ دخویه ، لیدن 1900؛
(5) ابن هشام ، سیرة رسول الله ، چاپ فردیناند ووستنفلد، گوتینگن 1859-1860؛
(6) علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی ، الاغانی ، بولاق 1285؛
(7) حبیب بن اوس ابوتمّام ، دیوان الحماسة ، چاپ فرایتاگ ؛
احمدبن یحیی بلاذری ، فتوح البلدان ، چاپ دخویه ، لیدن

(8) 1866؛
(9) محمدبن جریر طبری ، تاریخ الرسل والملوک ، چاپ دخویه ...

(10) ( و دیگران ) ، لیدن 1879-1901؛
(11) احمدبن علی قلقشندی ، نهایة الارب فی معرفة أنساب العرب ، قاهره 1959؛
(12) علی بن حسین مسعودی ، کتاب التنبیه و الاشراف ، چاپ دخویه ، لیدن 1894؛
(13) مُفَضَّل ضبّی ، مفضّلیات ؛
(14) محمدبن عمر واقدی ، کتاب المغازی للواقدی ، چاپ مارسدن جونز، لندن 1966؛
(15) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866-1873؛


(16) A. Caussin de P µ eval, Essai sur l'histoire des Arabes avant l'Islamisme , 1847-1848;
(17) Ibn Kh ¢ allika ¦ n, Kita ¦ b Wafaya ¦ t al-a`ya ¦ n , tr. by Baron MacGuckin de Slane, Paris 1842-1877;
(18) Th. Nخldeke, in ZDMG , XLI.

/ و. مونتگُمِری وات ( د. اسلام ) /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1730
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست