responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1710

 

بَلَطی ، تاج الدین ابوالفتح عثمان بن عیسی بن منصور، نحوی ، شاعر و ادیب عرب در قرن ششم . وی ، به گفتة خودش ، اصلاً از شهر بَلَط (یا بَلَد) نزدیک مَوصِل بوده و سه روز مانده به آخر رمضان 524 در شهر موصل ، در قبیلة بنی مایِدَه به دنیا آمده است (عمادالدین کاتب ، قسم شعراءالشام ، ج 2، ص 385). ازینرو تذکره نویسان معاصرش ، نسبت او را بَلَطی (همانجا؛ یاقوت حموی ، 1965، ج 1، ص 721؛ همو، 1400، ج 12، ص 141) و بعضی نیز بُلَیْطی نوشته اند (ابن حجر عَسقَلانی ، ج 4، ص 150؛ زِرِکلی ، ج 4، ص 212). با توجه به وضع زندگی ادامة مقاله ) بعید نیست که وی را بر سبیل تهکّم و او ( «بُلَیْطی » به تصغیر خوانده باشند. بلطی علوم رجوع کنید به تحقیر ادبی را در زادگاه خود فراگرفت . استادان او عبارت بودند از: ابوالفرج عبدالله بن اسعدبن علی ، معروف به ابن الدَّهّان (522 ـ 581) فقیه و شاعر؛ ابومحمد سعیدبن مبارک بن الدَّهّان (494ـ 569) نحوی شاعر؛ حسن معلم و ابونزار. او سپس به دمشق رفت و از محضر درس زَبَدانی بهره مند شد. پس از تسلط صلاح الدین ایّوبی بر مصر در 567، به قاهره رفت و به دستور صلاح الدین ، به استادی نحو و علوم قرائت قرآن و روایت حدیث در جامع عتیق قاهره منصوب شد و تا پایان عمر به تعلیم مشغول بود و مقرری دریافت می کرد عمادالدین کاتب ، ( 1400، ج 12، رجوع کنید به ج 2، ص 385ـ391؛ یاقوت حموی ، ص 142؛ سیوطی ، ج 2، ص 135). صلاح الدین ، قاضی فاضل عبدالرحیم عسقلانی (529 ـ 596) را به وزارت کل مصر و عمادالدین کاتب اصفهانی (519 ـ 597) را به نیابت او برگزید و این هر سه دانشمند پیوسته دوستی خود را با هم حفظ می کردند.

بلطی در اواخر صفر 599، در هفتاد و پنج سالگی در قاهره وفات یافت ، و پس از سه روز مردم از مرگ او با خبر شدند (یاقوت حموی ، 1400، همانجا؛ سیوطی ، ج 2، ص 136؛ ابن حجر عسقلانی ، همانجا).

او در علوم ادبی ، بویژه نحو و عروض و لغت استاد بود و در نحو به هر دو مکتب کوفی و بصری تسلط داشت و آن دو مکتب را درهم می آمیخت (یاقوت حموی ، 1400، ج 12، ص 144). از آثار اوست : کتاب العروض الکبیر ؛ کتاب العروض الصغیر ؛ کتاب العِظَات الموقظات ؛ کتاب النِّیر فی العربیة ؛ کتاب اخبارالمتنبّی ؛ کتاب المُستَزاد علی المُستَجاد مِنْ فَعَلاتِ الاجواد ؛ کتاب علم أَشکال الخطّ ؛ کتاب التّصحیف و التّحریف ؛ و کتاب تَعلیِل العبادات (همو، ج 12، ص 146ـ147).

از او اشعاری باقی مانده که در قالب قصیده در مدح عبدالرحیم عسقلانی ، یا ترکیب بند، و غزل است و اشعاری نیز به طنز و هجا دارد. گزیده ای از اشعار او را عمادالدین کاتب (همانجا) و یاقوت حموی (1400، ج 12، ص 147ـ167) نقل کرده اند. از همین نمونه های اشعار او، تسلط وی بر زبان و شعر عرب معلوم است . سبک او مصنوع و متکلف است و او به آرایشهای لفظی و نوآوری در وزن و قافیه و آهنگ بیش از ابداع در معانی لطیف توجه داشته است .


منابع :
(1) ابن حجر عسقـلانی ، لسان المیـزان ، بیروت 1390/ 1971؛
(2) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1980؛
(3) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی ، بُغیة الوُعاة فی طبقات اللّغویین والنّحاة ، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم ، مصر 1384/ 1964 ـ 1965؛
(4) عمادالدین کاتب ، خَریدة القصر و جَریدة العصر ، قسم شعراءالشام ، ج 2، دمشق 1378؛
(5) یاقوت حموی ، معجم الادباء ، مصر 1400/1980؛
(6) همو، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ، 1866ـ1873، چاپ افست تهران 1965.

/ محمدحسین مشایخ فریدنی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1710
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست