responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1697

 

بُلدِرُف ، الکساندر نیکُلایِویچ ، ایرانشناس برجستة روسیه . بلدرف در 29 مه 1909 در شهر سن پترزبورگ به دنیا آمد و همانجا دبیرستان را به پایان برد. در 1931 از دانشگاه دولتی سن پترزبورگ در رشتة ایرانشناسی ( بولشایا ، ج 4، ص 507؛ استبلن کامنسکی ، ص 4)، و به گفتة عبدالله یف

( د. تاجیکی ، ج 1، ص 481؛ > دایرة المعارف ادبیات و هنر تاجیک < ، ج 1، ص 289) از دانشگاه فلسفه و ادبیات و هنر لنینگراد فارغ التحصیل شد. پس از آن ، دو سال در آموزشگاههای سن پترزبورگ به تدریس زبان آلمانی پرداخت . سالهای 1933 تا 1936/ 1312 تا 1315 ش را در تاجیکستان به سر برد و در سالهای 1936 تا 1942، همزمان با تدریس در دانشگاه ، با موزة ارمیتاژ همکاری داشت . در 1950/ 1329 ش به ریاست کرسی ایرانشناسی دانشگاه دولتی سن پترزبورگ برگزیده شد و تا 1981/1360 ش این سمت را بر عهده داشت . وی در 1941 از پایان نامة دکتری خود با عنوان «فولکلور و ادبیات بدخشان » دفاع کرد و در 1954/ 1332 ش با پژوهشی علمی در زمینة روزگار و آثار زین الدین محمود واصفی خراسانی ، به دریافت درجة علمی فوق دکتری نائل شد و در 1955 از آن دانشگاه عنوان «پروفسور»ی گرفت (استبلن کامنسکی ،ص 4ـ6؛مسلمانیان قبادیانی ، ش 15078،ص 11، ش 15084،ص 13؛گاربوزووا، ص 9).وی دارندة جوایز بین المللی فردوسی و دولتی تاجیکستان به نام بوعلی سینا است (الکساندر نیکلایویچ وکیل اوف ، ص 123؛ مسلمانیان قبادیانی ، همانجاها). سرانجام وی در 1372 ش / 1993 در زادگاهش درگذشت (مسلمانیان قبادیانی ، همانجاها؛ گاربوزووا، همانجا).

بلدرف از نخستین پژوهشگرانی است که به ضبط آثار شفاهی مردم تاجیک مبادرت ورزیده اند. وی شهرها و روستاهای تاجیک نشین و بویژه کوهستانی را درنوردیده و هزاران بیت شعر مردمی گرد آورده است . گردآوری و چاپ حماسة مردمی «گورغولی » (نه «گور اوغلی »/ «کوراوغلی ») برای نخستین بار در 1936 به دست وی صورت گرفت . او با تکیه بر وزن همین منظومه ، متذکر شده است که وزن خسروانی (از اوزان باستانی شعر فارسی ) هنوز پابرجاست . وی در 1938 نخستین مجموعة آثار شفاهی تاجیکان را با عنوان فولکلور تاجیک منتشر کرد که پس از آن بارها تجدید چاپ شده است . بلدرف تا پایان عمر، در رشتة «فرهنگ مردم » فعالیت می کرد (استبلن کامنسکی ، ص 5 ـ7؛ مسلمانیان قبادیانی ، همانجاها).

او نخستین گزیده های شاهنامة فردوسی (1938) و غزلیات حافظ (1940) را با خط لاتینی تاجیکی برای خوانندگان تاجیک تهیه کرد و غزلیات حافظ را با تکمله و پیشگفتاری ارزشمند بار دیگر در 1951/1330 ش به چاپ رساند (استبلن کامنسکی ، ص 5)؛ همچنین تاریخ بدخشان را تصحیح و با مقدمة کامل منتشر کرد (مسکو، 1951). بلدرف بیش از بیست سال از عمر خویش را به تحقیق دربارة روزگار و آثار زین الدین محمود واصفی * گذراند و کتاب بدایع الوقایع او را تصحیح کرد که در دو مجلد در مسکو (1961/1340 ش ) و تهران (1349، 1351 ش ) به چاپ رسیده است . کتاب بزرگ وی ، زین الدین محمود واصفی ، نیز دو بار به چاپ رسیده است (دوشنبه ، 1957/ 1336 ش و 1989/ 1368 ش ). از دیگر آثار او، معرفی قدیمترین نسخة خطی آثار سعدی است . این نسخه اندکی پس از مرگ شاعر، کتابت شده است (استبلن کامنسکی ، ص 6).

وی دربارة رودکی ، بوعلی سینا، فردوسی ، خیام ، سعدی ، نظامی ، نظامی عروضی ، خاقانی ، جامی ، نوایی مقاله های ارزشمندی نوشته و زندگی و آثار خواجه حسن نثاری و درویش دهکی را برای نخستین بار معرفی کرده است . مقالة او دربارة تشکل زبان معیار فارسی ( مسائل زبانشناسی ، 1955، ش 5، 1956، ش 4) هنوز به ارزش خود باقی است ( بولشایا ، ج 4، ص 507؛ د. تاجیکی ، همانجا؛ > دایرة المعارف ادبیات و هنر تاجیک < ، همانجا؛ استبلن کامنسکی ، ص 4ـ7؛ وکیل اوف ، ص 122ـ123؛ مسلمانیان قبادیانی ، ش 15084، ص 13).

بلدرف از معدود پژوهشگرانی بود که به مکتب کمونیسم نپیوست . وی سالها رنج بُرد تا جایگاه اصلی ادبیات صوفیانه را روشن کند؛ نام خواجه احرار * ولی را او زنده کرد (استبلن کامنسکی ، همانجا؛ مسلمانیان قبادیانی ، ش 15078، ص 11، ش 15084، ص 13). حدود 125 اثر از او باقی است («الکساندر نیکلایویچ بلدرف »، ص 6ـ13؛ استبلن کامنسکی ، ص 9). بلدرف به اندازه ای کوتاه و پُر محتوا می نوشت که شیوة نگارشش را «برقیه » (تلگرافی ) می گفتند (مسلمانیان قبادیانی ، همانجاها). وی نویسندة کتابهای ادبیات درسی برای دبیرستان و دانشگاه بود (استبلن کامنسکی ، ص 6).

او مدیری لایق بود، ازینرو، در 1966/ 1345 ش با تأسیس همایش دایمی ایرانشناسان سن پترزبورگ ، به ریاست آن برگزیده شد و تا پایان عمر در آن سمت باقی ماند (همان ، ص 7). بلدرف شاگردان بسیاری تربیت کرده است که اکنون در روسیه ، تاجیکستان ، گرجستان ، ازبکستان ، آذربایجان و دیگر نقاط جهان به بررسی فرهنگ ایران مشغول اند (رُزنفلد، ص 2؛ شریف اوف ، ص 11؛ وکیل اوف ، ص 123).


منابع :
(1) رحیم مسلمانیان قبادیانی ، «گل بریزد، نریزد از وی بوی »، کیهان ، ش 15078 (19 خرداد 1373)، ش 15084 (26 خرداد 1373)؛


(2) "Aleksandr Nikolaevich Boldirev", Vostokovedeniye , 6 (1979);
(3) Bo ¦ l'shaya Sa ¦ vetskaya Ensikla ¦ pediya 2 , [Moscow] 1949-1958;
(4) Ensikla ¦ pediya ¦ yi adabiya ¦ t va san'ati Ta ¦ jik , Dushanbe 1989, I, 289-290;
(5) Ensikla ¦ pediya ¦ yi Sa ¦ vetii Ta ¦ jik , Dushanbe 1978;
(6) V. S. Garbuzowa, "...Pishu lish o desyatoy dole togo, c § to videl i slishal", Sankt-Petersburgskiy Universitet, gazeta , 13 (4 May 1995);
(7) A. Z. Ro ¦ zenfeld, "Usta ¦ di arjymandi ىarqىina ¦ s", Ta ¦ jikista ¦ ni Sa ¦ veti , (31 May 1979);
(8) X. ëarifa ¦ v, "Dili garm va suxani narm", Adabiya ¦ t va san'at , (26 July 1984);
(9) I. M. Steblin-Komenskiy;
(10) "K 80-letiyu Aleksandra Nikolaevicha Boldireva", Vostokovedeniye , 15 (1989), 3-7;
(11) Afrosiyob Vakilov, "Neskolko slow o doklade A. N. Boldireva", Literaturniy Azerbayjan , 5 (Sep-Oct. 1992).

/ رحیم مسلمانیان قبادیانی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1697
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست