responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 151

 

بارْطین ، شهر و استانی به همین نام ، در شمال ترکیه در منطقة غربی دریای سیاه . شهر بارطین در یازده کیلومتری جنوب شرقی ، نقطة پیوستن رودخانة بارطین (پارتنیوس ) به دریای سیاه واقع شده و از سه جانب میان آب قرار گرفته است . به لحاظ شرایط خاص جغرافیایی و اتصال به مناطق اطراف خود و دیگر نواحی منطقه ، از طریق رودخانة بارطین تا دریای سیاه ، یگانه بندر رودخانه ای ترکیه است . شهر با دو راه که از کوههای ساحلی دریای سیاه می گذرند، به راه استانبول -آنکارا می پیوندد و از راهی در سمت مشرق به نقطة مرزی سارپ متصل می شود.

به قولی ، در سده های میانه ، در محل بارطین شهر پارتنیا قرار داشت که تابع ناحیة تاریخی آماصره بود و همراه آن دست به دست می شد. در زمان حتّیان ، کناره های دریای سیاه در تصرف قوم کاشکا (کاسکا) بود و اهالی ایونی در سدة هفتم ق م در محل امروزی آماصره مستعمرات تجاری تشکیل داده بودند. هومر از کاخهای باشکوه پافلاگونیا در اطراف رودخانة پارتنیوس سخن می گوید و گزنفون ، در قرن ششم ق م ، به عبور ایرانیان از تنگة بارطین در جنگ با لیدیا اشاره می کند. پادشاه برغمه نیز در 279 ق م حوالی بارطین را، که در قلمرو او بود، به پادشاهی پونتوس تسلیم کرد و رودخانة بارطین مرز غربی این پادشاهی تعیین شد. این ناحیه در 70 ق م به تصرف روم درآمد و در 395 میلادی سهم امپراتوری روم شرقی شد. در قرن هشتم حملات مسلمانان و در قرن یازدهم ، یورشهای ترکمانان تا این نواحی هم رسید. بارطین پیش از آماصره ، احتمالاً در 795 در عهد ایلدرم بایزید * ، به سرزمینهای ترک ملحق شد و پس از 805، مدتی به دست امرای اسفندیاری افتاد، اما بعد از فتح آماصره ، در زمان سلطان محمد فاتح * ، به خاک عثمانی پیوست .

در سازمان کشوری عثمانی ، بارطین جزو سنجق بولی (رجوع کنید به بُلو * )، از توابع ایالت آناطولی ، به شمار می رفت و از اواخر قرن یازدهم ، که سنجق بولی منحل شد، تا 1226، سال تشکیل مجدد سنجق بولی ، به صورت فرمانداری اداره می شد. به نوشتة اولیاچلبی در بارطین و دهانة رودخانة آن کشتیهای بادبانی می ساختند و از آنجا بعضی کالاها، از جمله اَلوار، به استانبول و دیگر نقاط می فرستادند. اولوسلی ابراهیم حمدی در کتاب اطلس خود، از صنعت کشتی سازی و تجارت در بارطین و همچنین از کاروانسرایی که ابراهیم افندی ، مفتی اولوس ، بنا کرده و مسجدی که ابراهیم پاشا، حاکم بوسنی ، ساخته و از برج ساعت آن سخن می گوید (سقااوغلی ، ص 102-105). در دفاتر بحریة سال 1115، بارطین جزو مناطقی است که دستور داده شده بود در آنها کشتی بسازند (اوزون چارشیلی ، ص 447)، لذا کشتیهای جنگی کوروت رزمناوهایی با یک ردیف توپ در این شهر ساخته می شد.

با گسترش محله های بارطین ، مساجد بسیاری نیز در آن دایر شد و بارطین به صورت مرکز قضایی (شهرستانی ) در سنجق (استان ) بولی درآمد و در 1293 دارای سازمان شهرداری شد و سفرهای منظم دریایی میان آن و استانبول آغاز شد. تا اوایل قرن چهاردهم ، مهمترین اقلام تجاری اطراف بارطین اَلوار و تخم مرغ بود که با کشتی به نواحی مختلف ، ازجمله کشورهای اروپایی صادر می شد. کویینه در 1312، جمعیت آن را 677 ، 8 تن ذکر کرده که تنها 373 تن از آنان ، غیر مسلمان بودند، و به چهار مدرسه در قضای بارطین اشاره کرده است .

بارطین در 1339 به فرمانداری زونقولداق پیوست و در 1343 که زونقولداق به صورت استان درآمد، به صورت شهرستانی در همین استان باقی ماند. به سال 1306ش /1927، جمعیت آن بالغ بر 681 ، 8 نفر بود و در 1339ش /1960 به 506 ، 11 تن رسید. نخستین کارخانه های چوب بری بارطین در فاصلة 1301-1307 دایر شد و صنعت کشتی سازی که تا 1332 به تولید کشتیهای بادبانی اختصاص داشت ، به ساخت بدنة کشتی موتوری پرداخت . با احداث کارگاههای جدید تخته سه لایی ، اَلوار، آجر و سیمان سازی و همچنین با بهره مندی از صنایع کاغذسازی ، که در افزایش جمعیت شهر نقش مهمی داشت ، بارطین به صورت بندری پیشرفته درآمد و در 1369 ش / 1990، جمعیت آن به 142 ، 30 تن رسید، و صادرات آن به کشورهای آسیایی و اروپایی ادامه یافت . این شهر در مرداد 1370/اوت 1991، مرکز استان نونهادی شد.

استانی که بارطین مرکز آن است ، با استانهای زونقولداق و قسطمونی * همسایه است . این استان با وسعت 140 ، 2 کیلومتر مربع ، کوچکترین استان ترکیه به شمار می آید که در محدودة آن 295 روستا وجود دارد. طبق سرشماری 1369ش /1990، جمعیت آن 834 ، 205 نفر و تراکم جمعیتش 97 نفر بوده است . بنا به آمار 1370ش /1991 وزارت امور شرعی (دیانت )، در استان بارطین جمعاً 551 مسجد وجود دارد که بیست باب آن در مرکز آن واقع است .


منابع :
(1) محمد ظلی بن درویش اولیا چلبی ، اولیا چلبی سیاحتنامه سی ، ج 2، چاپ احمد جودت ، استانبول 1314، ص 71؛
(2) شمس الدین سامی ، قاموس الاعلام ، چاپ مهران ، استانبول 1306-1316/1889-1898، ذیل «بارطین »؛
(3) احمد لطفی ، تاریخ ، استانبول 1290-1328، ج 1، ص 54؛


(4) Erkan Ascâ log § lu, Bart i n , Ankara 1984;
(5) idem, I ktisadi ve Sosyal Yonleriyle Bart i n , Istanbul 1970;
(6) Vital Cuinet, La Turquie d'Asie , Paris 1892, IV, 404, 517;
(7) I smail Hami Dani í mend, Osmanl â Tarihi Kronolojisi, Istanbul, I, 118 220-291;
(8) Ali Din µ ol, "Hititler", Anadolu Uygarl i klar i Ansiklopedisi , Istanbul 1982, I, 19;
(9) Semavi Eyice, Kucuk Amasra Tarihi ve Eski Eserleri K i lavuzu , Ankara 1965, II, 13, 16, 18, 27, 29, 54, 55;
(10) Ali I hsan Gen µ er, Bahriye'de Yap i lan Islahat Hareketleri ve Bahriye Nezaretinin Kurulu í u (1789-1867) , Istanbul 1985, 54, 100, 106;
(11) Cengiz Orhonlu, "XVIII. Yuzy â lda Osmanl â larda Cog § rafya ve Bart â nl â I brahim Hamdi'nin Atlas' â ", TD , no. 19 (1964), 115-140;
(12) Necdet Sakaog § lu, Amasra'n inUc Bin Y i l i , Istanbul 1987, 107-108, 124, 128, 144;
(13) Kemal Samanc â og § lu, Bart i n Belediyesi ve Tarih µ esi , Bart â n 1954;
(14) Ali Sevim, Anadolu'nun Fethi, Ankara 1988 , 83;
(15) I smail Hakk â Uzuncars ili , Merkez Bahriye, 1984, 450, 452, 506;
(16) Xإnophon, Anabase , tr. pierre Chambry, Paris 1933, 183, 205;
Talat Mumtaz Yaman, "Cihannuma'n â n I la ª veli Bir Nushasi, Ulku Halkevleri ve Halkodalar i Dergisi , XV, Ankara 1940, 219.

/ ) د.ا.د.ترک با تلخیص از متین تونجل ( /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 151
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست