responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1389

 

بِشربن وَلید بن عبدالملک ، امیر اموی و یکی از فرزندان متعدّد ولید، ششمین خلیفة اموی . پاره ای از منابع او را عالِم بنی ولید یا عالِمِ بنی مروان خوانده اند (ابن قتیبه ، ص 359؛
ابن عساکر، ص 131؛
مسعودی ، ج 3، ص 365). وی از طرف ولید فرماندهی چند لشکرکشی را بر عهده داشت (ابن عساکر، همانجا). در رجب 94، با لشکری از شام به مصر رفت تا با کمک سپاهیان آنجا به فرماندهی عبدالله بن مالک ؛
حمله ای را از طریق دریا به متصرفات روم شرقی سازماندهی کند. وی که تا اَدِرنه پیش رفته بود، به دلیل جریان نامساعد هوا، ناچار به اسکندریه و از آنجا با اجازة خلیفه به دمشق بازگشت (ابن عساکر، ص 133؛
قس د. اسلام ، چاپ دوم ، ذیل «بشربن ولید»، که نخستین جنگ بشر را در 92 ق دانسته است ؛
در حالی که طبری ، ج 6، ص 468 و ابن اثیر، ج 4، ص 569، از فرماندهی مَسلَمة بن عبدالملک در جنگ 92 با رومیان یاد کرده اند). به گفتة ابن حبیب (ص 26)، بشر در 94 امارت حج را بر عهده داشت (برای روایات دیگر رجوع کنید به ابن حبیب ، همانجا؛
یعقوبی ، ج 2، ص 291؛
طبری ، ج 6، ص 491؛
مسعودی ، ج 5، ص 288)؛
و در 95 نیز به فرمان خلیفه ، همین مأموریت را به عهده گرفت (طبری ، ج 6، ص 493؛
مسعودی ، همانجا).

به روایت ابن عساکر (ص 132)، جنگ دیگر بشر در زمستان 96 صورت گرفت . اما گفته اند که وی پس از مرگ ولیدبن عبدالملک در جمادی الاولی یا جمادی الا´خره 96 به دمشق باز گشته است ( رجوع کنید به یعقوبی ، ج 2، ص 291ـ292، با این ملاحظه که وی از این حمله در شمار جنگهای تابستانی صوائف ، یاد کرده است ).

پس از این تاریخ ، ذکری از بشر در منابع دیده نمی شود. در 126 در جریان مخالفتهایی که با هرزه دراییهای ولیدبن یزیدبن عبدالملک خلیفة یازدهم اموی صورت گرفت ، بشر در گفت و گویی با برادرش عباس از خلع ولید سخن گفت . اما عباس سرسختانه او را از این کار بازداشت (ابوالفرج اصفهانی ، ج 7، ص 74ـ75؛
طبری ؛
ج 7، ص 239). یزیدبن ولید، برادر بشر، به خواستة یمانیان نامزد خلافت شد. اما عباس که می توانست در این باره نفوذی تعیین کننده داشته باشد، مخالفت نمود و پس از آگاهی از نامة هشدار دهندة مروان بن محمد، والی ارمینیه و جزیره ، برادران خود یزید و بشر را بر حذر داشت (طبری ، ج 7، ص 237ـ239؛
ابن اثیر، ج 5، ص 283ـ284). به هر روی ولیدبن یزیدبن عبدالملک در همین سال (126) به قتل رسید (ابن اثیر، ج 5، ص 288).

پس از خلافت مستعجل یزیدبن ولید (اول رجب 126ـ آخر ذیقعدة 126) مروان بن محمد برای خلع برادر و جانشین وی ابراهیم ، در 127 راهی شام شد. وی با لشکری از قیسیان از جزیره حرکت کرد. بشر که به دستور یزید سمت ولایت قِنَّسرین داشت (طبری ، ج 7، ص 300)، اما به صف دیگر شورشیان پیوسته بود (یعقوبی ، ج 2، ص 335)، همراه برادرش مسرور، والی حلب (ابوالفداء، ص 42)، از سوی ابراهیم بن ولید برای مصاف با مروان به حلب آمد و تقاضای مروان برای بیعت را رد کرد. لاکن در این هنگام ، یزیدبن عمربن هُبَیره با نیروهای قیسی از بشر جدا شد و به مروان پیوست و بشر و مسرور را که آمادة رزم بودند تسلیم او کرد. مروان نیز آن دو را دستگیر و حبس کرد و سپس به پیشروی خود به سوی حمص ادامه داد (ابن عبدربه ، ج 5، ص 210؛
ابوالفداء، همانجا؛
یعقوبی ، ج 2، ص 337؛
قس طبری ، ج 7، ص 300؛
ابن اثیر، ج 5، ص 321). به گفتة ابوالفداء (همانجا) ظاهراً بشر و مسرور و جمعی دیگر، اندکی پس از دستگیری ، به دستور مروان در حلب به قتل رسیدند (قس د. اسلام ، چاپ دوم ، ذیل «بشربن ولید»، که مرگ آن دو را پس از به خلافت رسیدن مروان یاد کرده است ؛
و منجّد، ص 20، که بر اثر قرائت نادرست نسخة ابن عساکر، مرگ او را در نبرد 95 دانسته است ). از بشر ابیاتی بر جای مانده که پس از قتل خلیفه ولیدبن یزیدبن عبدالملک سروده است (ابن عساکر، ص 133؛
صفدی ، ج 10، ص 157).


منابع :
(1) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1399ـ1402/1979ـ1982؛
(2) ابن حبیب ، کتاب المحبّر ، چاپ ایلزه لیختن شتیتر، حیدرآباد دکن 1361/1942؛
(3) ابن عبدربّه ، العقدالفرید ، چاپ عبدالمجید ترحینی ، بیروت 1404/1983؛
(4) ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق ، ج 10، چاپ محمد احمد دهمان ، دمشق ( 1964 ) ؛
(5) ابن قتیبه ، کتاب المعارف ، چاپ ثروت عکاشه ، قاهره 1969؛
(6) اسماعیل بن علی ابوالفداء، الیواقیت والضرب فی تاریخ حلب ، چاپ محمدکمال و فالح بکور، حلب 1410/ 1989؛
(7) علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی ، کتاب الاغانی ، بیروت ( بی تا. ) ؛
(8) خلیل بن ایبک صفدی ، کتاب الوافی بالوفیات ، ج 10، چاپ جاکلین سوبله و علی عمارة ، ویسبادن 1400/1980؛
محمدبن جریر طبری ، تاریخ الطبری : تاریخ الامم و الملوک ، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم ، بیروت

(9) ( 1382ـ1387/1962ـ1967 ) ؛
(10) علی بن حسین مسعودی ، مروج الذّهب و معادن الجوهر ، چاپ شارل پلا، بیروت 1965ـ1979؛
(11) صلاح الدین منجّد، معجم بنی امیّة ، بیروت 1970؛
(12) احمدبن اسحاق یعقوبی ، تاریخ الیعقوبی ، بیروت ( بی تا. ) ؛


(13) EI 2 , s.v. "Bishr b. al-Wal   d" (by L.Veccia Vaglieri).

/ محمدرضا ناجی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1389
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست