بَشّار مَرغَزی ، شاعر پارسی گوی قرن چهارم . وی اهل مروِ خراسان بوده و نسبت مرغزی (=مروزی ) او به همین جهت است . جزئیات زندگی و احوال مرغزی در تذکره ها نیامده است (نفیسی ، ج 1، ص 24). به نوشتة بهار (ج 1، ص 378، حاشیه )، نام بشّار مصحّف بشگر است ؛ زیرا در جُنگی خطی به خط محمد افضل سرخوش ، پیش از قصیدة بشّار، ابتدا نام بشگر آمده و سپس شخص دیگری آن را تراشیده و به بشّار تبدیل کرده است ؛ و نیز بدان سبب که ایرانیان نام بشّار بر کسی نمی نهاده اند.

از بشّار، تنها قصیده ای در وصف انگور و رَز در دست است ، با این مطلع : «رز را خدای از قبل شادی آفرید/ شادی و خرمی رز آمد همه پدید.» این قصیده ، که گواه قدرت شاعری و فصاحت و کمال سخن سرایی اوست (نفیسی ، ج 1، ص 24؛ مصفّا، ص 71ـ74)، در 31 بیت در مونس الاحرار محمدبن بدرالدین جاجرمی (ج 2، ص 470ـ471) ضبط شده و نام شاعر در نسخه بدلِ کتاب بشگر آمده است که نظر بهار را تأیید می کند. قصیدة بشّار پس از قصیدة خمریه رودکی سروده شده است و از قصاید مشهور زبان فارسی در وصف رز و انگور به شمار می آید؛ چنانکه از متقدمان ، منوچهری دامغانی مسمطات راجع به رز و انگور و خمریاتِ خود را به همین شیوه سروده است ؛ و از متأخران ملک الشعرای بهار به روش او قصیده ای ساخته که گذشته از قدرت و ابتکار، در شکل و طرح و لفظ و وصف نیز از او تأثیر بسیار گرفته است (مصفّا، ص 71).

هدایت (ج 1، ص 440) بشّار مرغزی را با بشاربن بُرد * طخارستانی ، شاعر ایرانی تازی گوی (مقتول در167) ـ که ابن خلکان (ص 271ـ274) اشعار عربی او را در کتاب خود نقل کرده ـ به اشتباه یکی دانسته است .

---

منابع :
(1) ابن خلکان ، وفیات الاعیان ، چاپ احسان عباس ، بیروت 1968ـ1977؛
(2) محمدتقی بهار، سبک شناسی ، تهران 1355ـ1356 ش ؛
(3) محمدبن بدرالدین جاجرمی ، مونس الاحرار فی دقائق الاشعار ، با مقدمة محمد قزوینی ، چاپ میرصالح طبیبی ، تهران 1337ـ1350 ش ؛
(4) مظاهر مصفّا، پاسداران سخن : مجموعة اشعار از رودکی تا عصر حاضر ، ج 1، تهران 1335 ش ؛
سعید نفیسی ، تاریخ نظم و نثر در ایران

(5) و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری ، تهران 1363 ش ؛
(6) رضاقلی بن محمد هادی هدایت ، مجمع الفصحا ، چاپ مظاهر مصفّا، تهران 1336ـ1340 ش .

/ ضیاءالدین سجادی /