responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1342

 

بسطامی ، عمربن محمد ، محدث ، مفسر، ادیب ، کاتب ، فقیه و مفتی شافعی بلخ در قرن ششم . نیاکان وی از اهالی بسطام بودند (سمعانی ، ج 1، ص 352) که به بلخ مهاجرت کردند و در آنجا مقیم شدند. وی در 475 در بلخ متولد شد و در آنجا پرورش یافت و از پدر خود و مشایخ دیگر بلخ ، مانند ابوالقاسم بن محمد خلیلی ، ابراهیم بن محمد اصفهانی ، محمدبن حسین سَمِنجانی و دیگران علم آموخت (سبکی ، ج 7، ص 248ـ 249؛ ذهبی ، ج 20، ص 452؛ ابن نجّار، ج 20، ص 105)؛ سپس برای تحصیلات بیشتر به شهرهای نیشابور، مرو و سمرقند رفت و نزد مشایخ آن بلاد به تحصیل علم پرداخت . در نیشابور از ابوسعدبن ابوصادق ، ابوبکر شیروی ، اسماعیل بن عبدالغافر، در مرو از محمدبن منصور سمعانی ، محمدبن محمد ماهانی ، موفق بن عبدالکریم هروی ، در سمرقند از علی بن احمدبن حسن و کسانی دیگر علم آموخت (ابن نجار، همانجا؛ اسنوی ، ج 1، ص 125ـ126). سمعانی ، مؤلّف الانساب ، زبده ترین شاگرد وی و نیز از ملازمان او بوده که با القاب امامنا و شیخنا از او یاد کرده و نوشته است که در مرو، بلخ ، بخارا، سمرقند و هرات از وی حدیث شنیده است (همانجا). ابن نجار نیز با واسطه از بسطامی حدیث شنیده است (ج 20، ص 106ـ107). از جمله خصایص پسندیدة وی که مورخان بدان اشاره کرده اند این است که وی در بزرگسالی نیز از طلب علم دست برنداشته بود؛ به گزارش ابن نجار، وی در سن کهنسالی به عزم سفر حج وارد بغداد شد و در بغداد از عالمانی ، مثل محمدبن عبدالباقی انصاری و ابوالقاسم بن سمرقندی و دیگران حدیث شنید (ابن نجار، همانجا؛ قفطی ، ج 2، ص 102). بسطامی علاوه بر تدریس تألیف نیز می کرد؛ از تألیفاتش ادب المریض والعائد، لقاطات العقول (المعقول ) ، مزالق العزله در خور ذکر است (حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 48؛ بغدادی ، ج 1، ستون 784؛ زرکلی ، ج 5، ص 61؛ ابن عماد، ج 4، ص 206). منابع مختلف سال درگذشت وی را 562 ثبت کرده اند، ولی زرکلی (همانجا) 570 را ذکر کرده که درست نیست . به گزارش ابن عماد (همانجا) او در 87 سالگی درگذشته است .


منابع :
(1) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب ، بیروت 1399/ 1979؛
(2) ابن نجار، ذیل تاریخ بغداد ، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت 1417/ 1997؛
(3) عبدالرحیم بن حسن اسنوی ، طبقات الشافعیة ، چاپ کمال یوسف حوت ، بیروت 1407/1987؛
(4) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج 5، بیروت 1410/1990؛
(5) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، بیروت 1410/1990؛
محمدبن احمد ذهبی ، سیراعلام النبلاء ، ج 20، چاپ شعیب ارنؤوط و

(6) محمد نعیم عرقسوسی ، بیروت 1406/1986؛
(7) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986؛
(8) عبدالوهاب بن علی سبکی ، طبقات الشافعیة الکبری ، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره 1383 ـ 1388/ 1964 ـ 1968؛
(9) عبدالکریم بن محمد سمعانی ، الانساب ، چاپ عبدالله عمر بارودی ، بیروت 1408/ 1988؛
(10) علی بن یوسف قفطی ، انباه الرواة علی انباه النحاة ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم ، ج 2، قاهره 1371/1952.

/ عبدالله کیانی فرید /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1342
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست