responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1297

 

بَزیغیّه (یا بَزیعیّه ) ، پیروان بَزیغ (یا بَزیع ) بن موسی . نام او در مقالات الاسلامیین اشعری و الفَرقُ بَینَالفِرَق بغدادی و البَدءُ والتّاریخ مقدسی ، با «غ » و در کتب شیعه و ملل و نحل شهرستانی با «ع » آمده است . اشعری (ص 12) بزیغیه را فرقة سوم از خطّابیّه * و فرقة هشتم از غالیه یا غُلات * خوانده است . به گفتة وی ، اعتقادات این فرقه چنین است : 1) امام صادق علیه السلام را خدا می دانند؛ 2) خدا بدان صورت که در امام صادق دیده می شود نیست ، بلکه برای مردم به این صورت در آمده است (تَشَبَّهَ لِلنّاس ) و یا امام صادق آن نیست که مردم می بینند بلکه برای مردم به این صورت در آمده است ؛ 3) هر چه به دل آنها می رسد و می آید وحی است و همة مؤمنان چنین اند و از جانب خداوند به ایشان وحی می رسد، و برای این اعتقاد آیة 145 سورة آل عمران را دلیل آورده اند: وَ ماکانَ لِنفسٍ اَن تَموتَ اِلاّ بِاذِنِ اللّه (برای هیچ کس مرگ نیست مگر به اذن خدا). شاید وجه استدلال این باشد که ظاهر آیة شریفه ، مرگ را در اختیار انسان می گذارد و می گوید هیچ نفسی نباید بمیرد، مگر آنکه خداوند به او رخصت دهد و رخصت یا اجازه ای که خداوند به انسان می دهد به صورت وحی است ؛ و نیز می فرماید: وَ اِذ اَوحَیتُ اِلی الحوارییّنَ... (مائده : 111) که چون حواریون عیسی مؤمن بودند خداوند بر ایشان وحی کرده است ؛ 4) معتقد بودند که در میان ایشان ، کسانی از جبرئیل و میکائیل و محمد صلی اللّه علیه وآله وسلّم بهترند؛ 5) نیز معتقد بودند که کسی از ایشان نمی میرد و اگر یکی از ایشان به مرحلة کمال عبادت رسید به عالم ملکوت می رود (تأویلی که از آیة «و ما کان لنفس ان تموت الا باذن اللّه » کرده اند این اعتقاد را تأیید می کند)؛ 6) مدعی بودند که مردگانِ خود را هر بامداد و شام می بینند.

شهرستانی (ج 1، ص 300) بزیغیه (بزیعیه ) را ذیل خطّابیه آورده و گفته است که عده ای پس از کشته شدن ابوالخطّاب ، محمدبن ابی زینب الاسدی الاَجدَع ، «بَزیع » را امام دانستند و گفتند که خداوند به صورت جعفربن محمد علیه السلام بر مردم ظاهر شد. شهرستانی (ج 1، ص 300ـ301) این عقیده را که جعفربن محمد (یا خداوند) آن شخصِ محسوس مرئی نیست بلکه ظهور او در این صورت است به خودِ ابوالخطّاب نسبت می دهد.

همین مطلب را نوبختی (ص 43) نیز آورده است . مقدسی (ج 5، ص 130ـ131) شغل بزیغ را حائک (بافنده ) گفته و افزوده است که بزیغ مدعی شد که به آسمان رفته و خداوند دستی بر سرش کشیده و آب در دهانش انداخته است و نیز مدعی شد که حکمت از دل او مانند قارچ از زمین می روید و علی علیه السلام را دیده که بر دست راست خداوند نشسته است .

بنا به روایاتی ، حضرت صادق علیه السلام بریغ را لعنت کرده و بنا به روایتی دیگر، پس از شنیدن خبر قتل بزیع ، خدا را شکر کرده است (کشّی ، ص 305، و فهرست ) این روایت ، حضرت صادق علیه السلام را از مُغیریّه ، اصحاب مُغیرة بن سعید عِجْلی ، خوانده است . در کافی روایتی با سندی قوی موجود است که براساس آن ، حضرت به کسی که شنیده بود خود را نبیّ می داند، فرموده بود که اگر بار دیگر این ادعا را از او شنید وی را بکشد (کلینی ، ج 7، ص 258).


منابع :
(1) علی بن اسماعیل اشعری ، کتاب مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین ، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن 1400/1980؛
(2) عبدالقاهربن طاهر بغدادی ، الفرق بین الفرق ، چاپ محمد محی الدین عبدالحمید، بیروت ( بی تا. ) ، ص 248؛
(3) محمدبن عبدالکریم شهرستانی ، الملل و النحل ، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره 1367ـ 1368/1948ـ 1949، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(4) محمدبن عمر کشی ، اختیار معرفة الرجال ، ( تلخیص ) محمدبن حسن طوسی ، چاپ حسن مصطفوی ، مشهد 1348 ش ؛
(5) محمدبن یعقوب کلینی ، الکافی ، چاپ علی اکبر غفاری ، بیروت 1401؛
(6) مطهربن طاهر مقدسی ، کتاب البَدءُ و التاریخ ، چاپ کلمان هوار، پاریس 1899 ـ 1919، چاپ افست تهران 1962؛
(7) حسن بن موسی نوبختی ، فرق الشیعة ، چاپ محمد صادق آل بحرالعلوم ، نجف 1355/1936.

/ عباس زریاب /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1297
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست