responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1277

 

بزرگ ، دوازدهمین مقام در موسیقیِ دوازده مقامیِ قدیم (مراغی ، ص 56). این مقام ، دارای دو شعبة همایون و نهفت بوده است .همایون دو گوشه به نامهای معروف و پَستایِ صفاهان ، و نهفت نیز دو گوشه به نامهای نیریز کبیر و حجاز بزرگ داشته است (عبدالمؤمن بن صفی الدّین ، شرح اصطلاحات ، ص 135).

عبدالقادر مراغی (ص 63) نغمات (نتهای ) نُه گانة دایرة بزرگ را چنین نام می برد: «ا ـ ج ـ و ـ ح ـ ی ـ یا ـ ید ـ یو ـ یح » و ابعاد (فواصل ) هشتگانة آن را این گونه ذکر می کند: «ط ـ ج ـ ج ـ د ـ ط ـ ج ـ ج ـ ج » که صورت نغمه نگاری امروزی آن چنین است : دو (Do) ـ رِ کُرُن (Re) ـ می کرن (Ep) ـ فا (Fp) ـ سُلْکرن (Gp) ـ سُل بِکارْ (Gp) ـ لا (A) ـ سی کرن (Cp) ـ دو.

بزرگ ، در شرح ردیف موسیقی ایران (برکشلی ، ص 30) هشتمین مقام ثبت شده و نغمات آن چنین است : «سل ـ لا کُرُن ـ سی کرن ـ دو ـ رِ کرن ـ می بِمُل ـ فا ـ سل ».

در موسیقیِ دستگاهی امروز ایران ، سی و یکمین گوشه از دستگاه شور، بزرگ نام دارد که ترتیب کاملِ نتهای آن در فاصلة یک هنگام با در نظر گرفتن درجات سازندة آن چنین است : دوـ رِ کرن ـ می بمل ـ فا بِکار ـ سل بکار ـ لا کرن ـ سی بمل ـ دو (معروفی ، ص 22 ). لحن بزرگ در محدودة یک فاصلة پنجم (یعنی از دوتا سل ، و اشاره به نتهای لاکرن و سی بمل ) گردش دارد. چنانکه ملاحظه می شود، پرده های سازندة گوشة بزرگِ امروز، بتقریب ، همانند پرده های سازندة همان دایره ای است که در قدیم بزرگ نامیده می شده است .

واژه های ترکیبی گام بزرگ ، پردة بزرگ و فاصلة بزرگ از مصطلاحات رایج در موسیقی است که هر یک تعریف جداگانه ای دارد.


منابع :
(1) عبدالمؤمن بن صفی الدّین ، رسالة موسیقی بهجت الروح ، با مقابله و مقدمه و تعلیقات ه . ل . رابینودی برگوماله ، تهران 1346 ش ؛
(2) عبدالقادربن غیبی مراغی ، مقاصدالالحان ، چاپ تقی بینش ، تهران 1356 ش ؛
(3) موسی معروفی ، ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی ؛
(4) همراه با شرح ردیف موسیقی ایران نوشتة مهدی برکشلی ، تهران 1374 ش .

/ حسینعلی ملاح /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1277
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست