responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1233

 

بَکَّری (بهکری ) ، شیخ فرید ، دیوانی و تذکره نویس دربار بابریان . فرزند شیخ معروف «صدر» بهکر بود و در همانجا زاده شد. منابع به تاریخ تولد و مرگش اشاره ای نکرده اند ( رجوع کنید به بکری ، ج 1، مقدمة معین الحق ، ص 6 ) و آگاهی ما دربارة او مختصر و بیشتر برگرفته از تنها اثر باقیماندة وی ، ذخیرة الخوانین ، است .

شیخ فرید نزد میرابوالقاسم نمکین عروض ، خطاطی و فن کتابت و نزد ملامحمد تتوی علم کلام آموخت . از دیگر استادانش از ملامصطفی جونپوری نام برده است . او افزون بر زبان هندی ـ سندی که زبان مادریش بود، در زبان فارسی مهارت داشت و عربی و پشتو نیز می دانست (همان ، ج 1، مقدمة معین الحق ، ص 10 ). شیخ فرید در سلطنت بابریان به کارها و مسئولیتهای مهم گماشته شد (نظام الدین احمد هروی ، ج 2، ص 446)؛
چنانکه پیش از 1015، وکیل ابوالفتح دکنی (بکری ، ج 1، مقدمة معین الحق ، ص 15 ) و در 1017 «بخشی * » و «امینِ صوبة » برار بود (همان ، ج 1، ص 158؛
ظهورالدین احمد، ج 2، ص 530). او هشت سال امین و وقایع نویس گجرات بود (بکری ، ج 1، ص 137، مقدمة معین الحق ، ص 15 ) و در 1023 به خدمت در دیوان نورالنساء بیگم ، دختر جهانگیرشاه (1014ـ1037)، پرداخت (همان ، ج 1، ص 122) و در 1043 به جرگة ملازمان مهابت خان سپهسالار درآمد (همان ، ج 1، ص 89؛
ظهورالدین احمد، همانجا). شیخ فرید پس از چندی ، وکیل مطلق العنان دولت سراندازخان قلماق شد و نظم را در آن ایالت برقرار کرد. آخرین منصب او در 1059، امین و وقایع نویس دوازده قلعه در دکن بود که تا 1061 ادامه یافت (ظهورالدین احمد، همانجا) و از این تاریخ دیگر اطلاعی از او در دست نیست .

شیخ فرید تألیفاتی داشته که از آن میان تاریخ شاهجهانی و تحفة سراندازخانی به دست نیامده است (همانجا). او ذخیرة الخوانین (تنها اثر به جا مانده ) را در 1061 به پایان رساند.این کتاب به زبان فارسی و نخستین تذکره از رؤسا و امرای دربار در سلطنت سه پادشاه بابری ، یعنی اکبرشاه ، جهانگیرشاه و شاهجهان ، و مشتمل بر سه باب است . در هر باب ، امرای یک پادشاه آمده و در آغاز نیز اسامی آنان فهرست وار نگاشته شده است . اهمیت ذخیرة الخوانین در این است که شیخ فرید بسیاری از وقایع و جنگها را خود دیده و یا از کسانی که شاهد آن بوده اند نقل کرده است . علاوه بر آن ، او در نگارش ذخیرة الخوانین از کتب دیگری چون طبقات اکبری نیز بهره برده است . نثر کتاب ساده و روان و بدون هرگونه تصنع و ابهام است . شیخ فرید در این اثر پاره ای اصطلاحات و کلمات محلی و هندی و اشعار هندی به کار برده است . معین الحق دو نسخة خطی از این کتاب را در کراچی ، یکی را در کتابخانة انجمن تاریخ پاکستان ، و دیگری را در انجمن ترقی اردو دیده است (بکری ، ج 1، مقدمة معین الحق ، ص 1 ) و منزوی (ج 11، ص 912ـ913) از سه نسخة خطی یاد می کند. ذخیرة الخوانین به کوشش و تصحیح سیدمعین الحق ، توسط انجمن تاریخ پاکستان کراچی در سه مجلد در فاصلة 1961 تا 1974 به چاپ رسیده است .

شیخ فرید شعر نیز می سرود؛
چند قطعه و رباعی ازاو در ذخیرة الخوانین آمده است (بکری ، ج 1، مقدمه ،

ص 11(.


منابع :
(1) ظهورالدین احمد، پاکستان مین فارسی ادب کی تاریخ ، ج 2، لاهور 1974؛
(2) فریدبن معروف بکری ، ذخیرة الخوانین ، چاپ معین الحق ، کراچی 1961ـ1974؛
احمد منزوی ، فهرست مشترک نسخه های

(3) خطی فارسی پاکستان ، اسلام آباد 1362ـ1370ش ؛
(4) نظام الدین احمد هروی ، طبقات اکبری ، ج 2، کلکته 1931.

/ شاهد چوهدری /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1233
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست