بَقی بن مَخْلَد ، ابوعبدالرحمان ، محدّث و مفسّر مشهور قُرطبی (201ـ276) از خاندانی شاید اصلاً عیسوی . مانند بسیاری از مسلمانان اندلس به شهرهای عمدة مشرق مسافرت و در آن بلاد با شماری از زعمای «مذاهب » گوناگون ، بویژه ابن حنبل ، معاشرت کرد. چون به قرطبه بازگشت ، در مسائل عقیدتی چندان استقلال نشان داد (گرچه بعضی او را شافعی شمرده اند، و بعضی نیز گفته اند که او عقاید ظاهریه را به

اندلس آورد.) و با اصل «تقلید» چندان مخالفت نمود که دیری نگذشت با عداوت فقهای مالکی روبرو شد؛ حتی چیزی نمانده بود که به اتهام بدعت گذاری به مرگ محکوم شود، اما بر اثر دخالت امیرمحمد اول (حک :238ـ273) نجات پیدا کرد واز وی اجازه یافت که آزادانه به تعلیم گزینشی خود بپردازد. آثار عمدة او، که همه مفقود شده اند، عبارت بودند از تفسیری بر قرآن که ابن حزم آن را از تفسیر طبری برتر دانسته است ، و «مُسنَد»ی که احادیث در آن حسب موضوع و در ذیل نامهای صحابه ای که آنها را روایت کرده بودند و به ترتیب الفبایی آن نامها تنظیم شده بود.

بقی ، که امیرعبداللّه زاهد شرح احوال او را نوشته است ، در اواخر عمر از شهرتی به پارساییِ نزدیک به قِداست برخوردار بود، و ابن حَزْم او را در زمینة روایت حدیث ، همتای بخاری و دیگر محدثان نامدار دانسته است .

---

منابع :
(1) ابن بشکوال ، کتاب الصلة فی اخبار ائمة الاندلس ، چاپ کودر، مادرید1883، ش 277؛
(2) ابن عذاری ، کتاب البیان المغرب ، چاپ کولن و لوی ـ پرووانسال ، لیدن 1948ـ1951، ج 2، ص 112 به بعد؛
(3) ابن عساکر، تاریخ دمشق ، ج 3، ص 277ـ282؛
(4) محمدبن حارث خشنی ، القضاة ، فهرست ؛
(5) احمدبن یحیی ضبّی ، بغیة الملتمس فی تاریخ رجال اهل الاندلس ، چاپ کودیرا و ریبیرا، مادرید 1885، ش 584؛
احمدبن محمد

(6) مقرّی ، نفح الطّیب ، لیدن 1855ـ1861، فهرست ؛
(7) علی بن عبدالله نباهی ، مرقبة ، جاهای متعدد؛


(8) M. Asصn Palacios, Abenmasarra y su escuela, 29, n. 2, 4;
9- Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur, Leiden 1943-1949, Supplementband, 1937-1942, I, 271;
(10) I. Goldziher, Muhammad nische Studien, Halle 1888-1890, II, 260;
(11) idem, Z ¤ ہhiriten , 115;
(12) Ibn H ¤ azm, Risa ¦ la , tr. Pellat, in al-Andalus , 1954, ch. 17, 35;
(13) H. Laoust, La profession de foi d'Ibn Bat ¤ t ¤ a , Damascus 1958, xx, note;
(14) E. Lإvi- Proven  al, Histoire de l'Espangne musulmane , Leiden- Paris 1950-1953, index.

/ ش . پلا ( د. اسلام ) /