responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1087

 

برومند ، نورعلی ، استاد موسیقی و نوازندة چیره دست انواع سازهای سنّتی ایرانی (1284ـ1355 ش ). پدرش میرزا عبدالوهاب خان جواهری ، جواهرساز و پرورش دهندة گل بود و با موسیقیدانان مشهور مناسبات نزدیک داشت (خالقی ، بخش اول ، ص 499ـ501). برومند از پانزده سالگی نزد غلامحسین درویش (1251ـ1305 ش ) استاد تار و سه تار، آموزش دید (لطفی ، ص 589؛ خالقی ، بخش اول ، ص 498) و ردیفهای ابتدایی را فراگرفت . در هجده سالگی ، با روح اللّه خالقی * ، آشنایی یافت و مدتی به اتفاق او تمرین نوازندگی کرد (خالقی ، بخش اول ، ص 498ـ500). کمی بعد به آلمان رفت و در کنار تحصیل در رشتة پزشکی ، به یادگیری پیانو، سرایش و اصول نُت خوانی موسیقی غربی همّت گماشت و به آثار موتسارت ، آهنگساز اتریشی ، علاقه پیدا کرد. در1306 ش به ایران بازگشت و برای یادگیری ردیفهای متوسط تا عالی و اصول قراردادیِ نت نویسی ایرانی ، نزد موسی معروفی * (1268ـ1343 ش )، هنرآموز ارشدِ درویش به شاگردی پرداخت . سپس برای ادامة تحصیل طبّ، بار دیگر به اروپا رفت ، اما بر اثر ابتلا به بیماری ناشناخته ای نابینا شد و ناچار در 1315 ش به ایران بازگشت (نتل ، ص 21) و تمام وقت خود را به تعلّم و تعلیم موسیقی اختصاص داد. از اساتید او صمصام الدوله و فخام الدوله بهزادی ، ابوالحسن صبا، حسین خان هنگ آفرین ، یوسف فروتن ، حبیب سماعی ، عبدالله دوامی و اسماعیل قهرمانی را می توان نام برد که هریک در شاخه ای از موسیقی استادی بنام بودند و برومند سالهایی طولانی باصبر و حوصله نزد آنان به تعلّم و تمرین پرداخت (لطفی ، همانجا؛ مشحون ، ج 2، ص 517). او به مدت دوازده سال تمام ردیفهای موسیقی سنتی ایران را نزد اسماعیل قهرمانی * ، شاگرد ممتاز و ارشد مکتب میرزا عبداللّه دوامی فراگرفت (خالقی ، بخش 1، ص 123؛ ستایشگر، ج 3، ص 97، 446) و از آنجا که پنجه و مضراب قهرمانی به علت کهولت سنّ بسیار ضعیف شده بود، برومند باممارست فراوان کار استاد را بازآموزی ، بازسازی و درست به شیوة خود او اجرا و تدوین کرد (دورینگ ، ص 14). برومند در نتیجة معاشرت طولانی با استادان آواز، چون سیدحسین طاهرزاده * (1262ـ1334 ش ) ظرافتهای اجرا و اسلوب بیانی وی موسوم به «مکتب اصفهان » را، بخوبی فرا گرفت ( رجوع کنید به خانعلی ، ص 21ـ22).

برومند تا اواسط دهة 1340 ش ، کمابیش در انزوا و برکنار از مسئولیتهای اجرایی و آموزشی رسمی بود؛ اما در این سالها با گشایش بخش موسیقی دانشکدة هنرهای زیبای دانشگاه تهران (لطفی ، ص 590)، او به تدریس ردیفها و شیوة اجرای آنها در دو قالب «سازی » و «آوازی » پرداخت . سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران ، «ردیف نورعلی برومند» را در اوایل دهة 1350 ش ضبط کرد که بعدها به صورت غیر رسمی و با کیفیتی نامطلوب انتشار یافت ؛ متن نُت نویسی شدة آن را نیز همراه با نوارهای برومند شاگرد فرانسوی وی ژان دورینگ در 1370 ش در تهران منتشر کرد. در1372 ش ، مجموعة اجراهای برومند به صورت نوار به همراه کتاب نتهای ردیف او منتشر شد. برومند سرانجام ، در پی سکتة قلبی در دوم بهمن 1355، در تهران درگذشت و در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد (خانعلی ، ص 22).

نورعلی برومند عمدتاً به عنوان مدافع سنّت هنری قدیم و گردآورندة ردیف هفت دستگاه و پنج آواز موسیقی ایرانی شناخته شده است ، در حالی که فراتر از این ، تأثیر او به عنوان بزرگترین شفاهی دان موسیقی اصیل در شناساندن اصول و ظرایف هنر سنت موسیقی قابل بررسی است . علاوه بر اینها وی نوازنده ای چیره دست و صاحب سبک بود (لطفی ، ص 592) و از نظر آگاهی به رموز فنّ تلفیق درست شعر با موسیقی در آواز، سازشناسی ، دقت کم مانند در تشخیص زنگ و رِنگ صحیح و نیز در شعر شناسی ، مرجعی معتبر در دورة خود به شمار می رفت .

برومند در تعلیم هنرآموزان در عین وسواس شدید در گزینش شاگردان و پرهیز از آموزش ظرایف به هنرآموزانی که ثبات هنری ـ اخلاقی نداشتند، در تعلیم افراد شایسته و قابل اعتماد بی دریغ می کوشید. وی به روش «کارگاهی » و تعلیم حضوری (سینه به سینه = سماعی = گوشی ) اعتقاد تام داشت و به ثبت نغمات ایران با اصول نت نویسی موسیقی غرب ، اعتباری نمی داد ( رجوع کنید به کیانی ، ص 111(

با وجود پرهیز آگاهانة برومند از درآمیختن با موسیقی اروپایی ، با بررسی دقیقتر می توان اثر پذیریهای ملایم

و نامحسوس او را از نوع موسیقی متجددانه و غربی شدة ایرانِ سالهای 1302 به بعد دریافت . این اثرپذیری بویژه در انتخاب نسبتهای فواصل ، انتخاب نوع ساز و در ظرایفی دیگر که با ارائة نمونه های شفاهی دانسته می شود، قابل تشخیص است .


منابع :
(1) روح الله خالقی ، سرگذشت موسیقی ایران ، تهران 1353 ش ؛
(2) یوسف خانعلی ، «با هم به راه افتادیم ، بی او برگشتیم »، تماشا ،دورة 5، ش 298 (بهمن 1355)؛
(3) ژان دورینگ ، ردیف سازی موسیقی سنّتی ایران : ردیف تار و سه تار میرزا عبداللّه به روایت نورعلی برومند ، ترجمة پیروز سیّار، تهران 1370 ش ؛
(4) نورالدین رضوی سروستانی ، «از محجوبی تا برومند: گفتگو با استاد رضوی سروستانی »، کلک ، ش 14ـ15 (اردیبهشت ـ خرداد 1370)؛
(5) مهدی ستایشگر، نام نامة موسیقی ایران زمین ، ج 3، تهران 1376 ش ؛
(6) مجید کیانی ، هفت دستگاه موسیقی ایران ، تهران 1368 ش ؛
(7) محمدرضا لطفی ، «نورعلی برومند، استاد برجستة گروه موسیقی دانشکدة هنرهای زیبای دانشگاه تهران »، چیستا ، دورة 2، ش 5 (دی 1361)؛
(8) حسن مشحون ، تاریخ موسیقی ایران ، تهران 1373 ش ؛
(9) برونو نتل ، «نورعلی برومند استاد موسیقی »، تماشا ، دورة 6، ش 289(آذر 1355).

/ سید علیرضا میرعلی نقی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1087
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست