بُرُلُّس ، ناحیه و دریاچه ای در شمال مصب نیل در مصر. این دریاچه میان مصب دو شعبه از رود نیل ، رشید و دَمیاط ، واقع است ، و تنها نوار باریکی از تپه های شنی آن را از دریای روم مدیترانه جدا می کند.

برلس معرّب لفظ یونانی پارالُس (ساحل دریا) است که از زبان قبطی به عربی راه یافته است . اطلاق پارالس به این ناحیه ، مبتنی بر وضع طبیعی آن است . یاقوت (ج 1، ص 593) و ابن بطوطه (ج 1، ص 50) نام این محل را به صورت بَرَلُّس می شناختند، اما این تلفظ متداول نشد. محل ، پیش از تقسیم کشور به نواحی بزرگتر، مرکز اداری یک «کوره » ( استان ) بود و جزئی از «نَسْتَراویه » به شمار می آمد. در قرن هشتم /چهاردهم ، این ایالت به نام شهر اصلی خود، اَشمون طنّاح ، نامیده شد. برلس ، امروزه جزو ایالت «غربیّة » مصر است .

در قرون هشتم تا دهم دریاچة برلس ، به اعتبار محلی که امروزه از آن اثری نیست ، بُحَیرة نستراوه نامیده می شد. ابن حوقل (ص 138ـ 139) این دریاچه را بُشمور، که نام دیگر این منطقة باتلاقی بوده ، یاد کرده است .

در این دریاچه ماهیگیری ـ بنابر رسمی که از یک سلسله ترتیبات مالی کهن متعلق به دوران پیش از اسلام بازمانده ـ اجاره داده می شد؛ اما مشکل می توان پذیرفت که حکومتهای مختلف این سرزمین حاضر بوده باشند که خود را از چنین درآمد سرشاری محروم کنند، و منابعی که از برقراری چنین نظامی در قرن سوم سخن می گویند، احتمالاً به دوران فشارهای سخت مالی نظر داشته اند. به همین ترتیب ، اشاراتی هم که به تخفیفهای مالیاتی شده احتمالاً بر ایام بهبود اوضاع مالی این ناحیه ناظر بوده است .

مقابر دوازده تن از صحابة پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه وآله و سلّم ، که هروی از آن سخن گفته ، به احتمال زیاد یادآور فتوحات عرب در این منطقه است . اگرچه بنابر روایات ، فرمانروای برلس بر اساس پیمانی تسلیم فاتحان عرب شده است ، می توان پنداشت که پس از ورود نیروهای روم شرقی به این منطقه (در 53/673)، جنگهایی روی داده بوده است . مردم برلس به مهارت در ردیابی شهرت دارند.

---

منابع :
(1) ( ابن بطوطه ، رحلة ابن بطوطة ، چاپ محمد عبدالمنعم عریان ، بیروت 1407/1987 ) ؛
(2) ابن حوقل ، کتاب صورة الارض ، چاپ کرامرس ، لیدن 1967؛
(3) ( ابن عبدالحَکَم ، فتوح مصر و اخبارها ، قاهره 1411/ 1991، ص 85، 124 ) ؛
(4) عبداللطیف بن یوسف عبداللطیف بغدادی ، الافادة والاعتبار فی الامور المشاهدة و الحوادث المعاینة بارض مصر ، ص 708؛
(5) احمدبن علی مقریزی ، کتاب المواعظ ، چاپ ویه ، ج 1، ص 114، ج 2، ص 92، 96ـ97، ج 3، ص 142ـ143، ج 4، ص 39، 81 ؛
(6) احمدبن عبدالوهاب نویری ، نهایة الارب فی فنون الادب ، قاهره ( 1923ـ 1955 ) ، ج 8، ص 263، ج 10، ص 323؛
(7) علی بن ابی بکر هروی ، الاشارات الی معرفة الزیارات ، ص 47؛
(8) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873 ؛
(9) احمدبن اسحاق یعقوبی ، البلدان ، چاپ دخویه ، لیدن 1892، ص 338 ؛


(10) J. Maspero and G.Wiet, Matإriaux pour servir ب la gإographie de l'ـgypte , Caire 1914, 36, 41, 43, 211;
(11) Omar Toussoun, La gإographie de l'ـgypte , dans Mإmoires de la sociإtإ royale de gإographie de l'ـgypte , VIII, 18, 52, 68, 223.

/ ویه ( د. اسلام ) /