1 و 2. مسالك الافهام 8/ 104 ـ 105

[3] 106 ؛ كفاية الاحكام2/ 200

[4] مفاتيح الشرائع 2/ 305 [5]المقنع/ 322

[6] الحدائق الناضرة 24/ 392 7 . جواهر الكلام 30 / 354 ـ 356

[8] 357 [9]42 / 376 ؛ مبانى تكملة المنهاج 2 / 167

[10] جواهر الكلام 43/ 268 ـ 269

[11] مرآة العقول 24/ 87 ؛ كشف اللثام 11/ 340 ؛ جواهر الكلام 43/ 268 ـ 269

[12] المبسوط 7/ 147 ؛ تكملة منهاج الصالحين/ 127 .

عنوان اوّلى

عنوان اوّلى: وصف ثابت براى موضوع صرف نظر از عوارض خارجى.

به وصف ثابت براى ذات اشيا و موضوعات، صرف نظر از عوارض خارجى عنوان اولى گويند، مقابل عنوان ثانوى كه عبارت است از وصف ثابت براى موضوع به لحاظ عوارض خارج از ذات و طبيعت آن، از قبيل اضطرار و عسر و حرج[1](عنوان ثانوى).

[1]اصطلاحات الاصول/ 124 .

عنوان ثانوى

عنوان ثانوى: وصف ثابت براى موضوع به لحاظ عوارض.

موضوع و متعلق احكام شرعى گاه متحد است و گاه متعدد. متحد مانند وجوب نماز كه نماز هم موضوع حكم؛ يعنى وجوب است و هم متعلّق آن، و متعدد مانند حرمت نوشيدن شراب كه موضوع حكم نوشيدن، اما متعلق آن خمر است.

عنوانى كه در موضوع حكم اخذ مى‌شود، اگر ـ قطع نظر از عوارضى كه موجب تغيير حكم مى‌گردد ـ ثابت باشد، عنوان اولى ناميده مى‌شود و اگر با لحاظ عوارضى است كه موجب تغيير حكم مى‌گردد، از آن با عنوان ثانوى نام مى‌برند، مانند مردار كه خوردن آن به عنوان اولى؛ يعنى به لحاظ ذاتش حرام است؛ ليكن به عنوان ثانوى؛ يعنى اضطرار( اضطرار) حلال مى‌شود.[1]

عناوين ثانوى بسيار متنوع اند؛ عناوينى چون اضطرار، ضرر، اضرار به ديگرى، عسر و حرج، تقيّه، مقدمه واجب يا حرام، قاعده اهم و مهم در موارد تزاحم، نذر، عهد و قسم.[2]

احكام عناوين ثانوى همانند احكام عناوين اولى احكام واقعى به شمارمى‌روند،