عقليات جمع عقلى عبارت است از آنچه كه از راه دليلهاى عقلى به وسيله عقل دانسته مى‌شود، مانند مسائل اعتقادى از قبيل توحيد، نبوت، امامت و حدوث و قدم. مقابل آن شرعيات [= سمعيات ]قرار دارد. از آن به مناسبت در باب اجتهاد و تقليد سخن گفته‌اند.

در عقليات، مانند اصول دين تقليد جايز نيست؛ زيرا غرض در عقليات، تحصيل علم و يقين از راه ادله عقلى است.[1]

در عقلياتى كه انسان مكلّف به تحصيل اعتقاد در آنها است، مانند حدوث عالم، وجود صانع و فرستادن پيامبران، خطا پذيرفته نيست و خطاكار معذور نمى‌باشد. اگر خطا و اشتباه او به انكار ايمان به خدا و رسالت پيامبر صلّى اللّه‌ عليه و آله و ضرورى دين، همچون وجوب نماز منجر شود، كافر به شمار مى‌رود.[2]

(عقل)

[1]معارج الاصول/ 198 ـ 199 ؛ القواعد و الفوائد 1/ 319

[2] هداية الأبرار/ 298 ـ 299 .

عقوبت

عقوبت: كيفر.

عقوبت عبارت است از جزاى عمل بد.[1] عقوبت دوگونه است: اخروى و دنيوى. عقوبت اخروى عبارت است از انواع عذاب در جهان واپسين كه خداى تعالى از آن خبر داده است و دامنگير كفار، مشركان و منافقان مى‌شود. عقوبت دنيوى عبارت است از كيفرهايى كه خداوند در اين جهان براى بزهكاران مقرر كرده است. موضوع سخن در اين نوشتار عقوبت دنيوى است. از آن در بسيارى از ابواب، از قبيل عتق، كفارات، حدود، تعزيرات و قصاص سخن گفته‌اند.

گونه‌ها: عقوبت به انواعى كلى تقسيم مى‌شود كه عبارت‌اند از قصاص ( قصاص)، حدّ(حدود)، تعزير ( تعزير) و ديه[2]( ديات). كفّاره نيز نوعى ديگر از عقوبات است كه در شرع مقرر شده است[3](كفاره).

شارع مقدس گاه انجام دادن دوباره عملى را به عنوان عقوبت واجب كرده است، مانند تكرار حج( حج عقوبتى)؛