( تلف) ( ضمان)

ضمان قهرى

ضمان قهرى: مقابل ضمان اختيارى.

ضمان به معناى اشتغال ذمّه به مالى دو گونه است: ضمان قهرى و ضمان اختيارى. ضمان اختيارى عبارت است از تعهد و التزام به مال يا نفس. اين نوع تعهد از اسباب ضمان به معناى اشتغال ذمّه است. مقابل آن ضمان قهرى قرار دارد كه عبارت است از اشتغال ذمّه به مالى، اما نه به سبب تعهد، بلكه به اسبابى كه به طور قهرى ذمّه انسان به آن مشغول مى‌شود؛ اسبابى چون اتلاف مال ديگرى، تلف شدن كالا قبل از تحويل آن به خريدار، تعدّى و تفريط، كشتن يا آسيب رساندن به ديگرى از روى خطا، معامله‌اى كه هر دو عوض يا يكى از آن دو، كلى باشد و نيز حكم شارع مقدس همچون ضمان حقوق شرعى در مثل زكات و خمس پيش از پرداخت آن به نيازمندان.

مباحث مرتبط با ضمان قهرى در عناوين مربوط، همچون اتلاف( قاعده اتلاف)، تقصير(تقصير) و جنايت(جنايت) مى‌آيد. چنان كه بحث ضمان اختيارى در عنوان ضمان آمده است(ضمان).

ضمان مال

ضمان مال: مقابل ضمان نفس.

ضمان به لحاظ مضمون به؛ يعنى مال يا نفس به دو قسمِ ضمان مال و ضمان نفس تقسيم مى‌شود. قسم نخست، ضمان به قول مطلق[1]( ضمان) و قسم دوم كفالت[2]( كفالت) ناميده مى‌شود.

[1]المهذب البارع 2/ 521 ؛ غاية المرام 2/ 191

[2] شرائع الاسلام 2/ 355 ؛ جامع المقاصد 5/ 308 .

ضمان مالم يجب

ضمان مالَم يَجِب: ضمانت مال ثابت نشده در ذمّه.[1]

از آن در باب ضمان و ديات سخن گفته‌اند.